farmakologia m5, Pielęgniarstwo, Farmakologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Farmakologia układów: oddechowego, pokarmowego i hormonalnego
Farmakologia układów: oddechowego, pokarmowego
i hormonalnego
1. Farmakologia układu oddechowego
1.1. Leki przeciwkaszlowe
1.2. Leki wykrztuśne i sekretolityczne
1.3. Leki przeciwastmatyczne
2. Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego
2.1. Leki przeczyszczające
2.2. Leki zapierające
2.3. Leki stosowane w chorobie wrzodowej
2.4. Leki wpływające na odruch wymiotny
2.5. Leki wpływające na czynność zewnątrzwydzielniczą wątroby i trzustki
3. Hormony i leki działające przez układ hormonalny
Słownik
1
Farmakologia układów: oddechowego, pokarmowego i hormonalnego
1. Farmakologia układu oddechowego
1.1. Leki przeciwkaszlowe
Kaszel jest odruchem obronnym organizmu, mającym na celu usunięcia obcych ciał lub
śluzu z dróg oddechowych. Powstaje on w skutek pobudzenia ośrodka kaszlu przez impulsy
płynące z zakończeń czuciowych błony śluzowej krtani, tchawicy, oskrzeli, opłucnej.
Leki przeciwkaszlowe hamują odruch kaszlu, ale nie likwidują przyczyny. Wskazaniami do
stosowania są:
—
kaszel występujący po operacji w obrębie klatki piersiowej lub jamy brzusznej, po
zranieniu płuc i opłucnej,
—
kaszel występujący w nowotworach płuc i gruźlicy,
—
przed zabiegami chirurgicznymi,
—
w celu złagodzenia nadmiernych, męczących odruchów kaszlu występującego
w zapaleniach górnych dróg oddechowych, często razem z lekami wykrztuśnymi.
Przeciwwskazania:
kaszel z obfitą płynną wydzieliną, obecność ropnej wydzieliny
w plwocinie, stany spastyczne oskrzeli, dychawica oskrzelowa.
Pod względem mechanizmu działania, leki przeciwkaszlowe dzielimy na: leki działające
ośrodkowo i leki działające obwodowo.
Leki działające ośrodkowo
Leki tej grupy działają hamująco na ośrodek kaszlu, który znajduje się w rdzeniu
przedłużonym. Leki te w większym lub mniejszym stopniu (zależnym od dawki) działają
hamująco na ośrodek oddechowy, powodując spłycenie i zwolnienie oddechu. Do tej grupy
leków należą: opioidy oraz nieopioidowe leki przeciwkaszlowe.
1.
Opioidy najsilniej hamują odruch kaszlu, ale działają narkotycznie, mogą prowadzić do
uzależnienia, niektóre wywołują euforię.
KODEINA — występuje w opium, jest pochodną morfiny. Zmniejsza lub znosi odruch
kaszlowy słabiej od morfiny, ale trudno i rzadko powoduje zależność, dlatego jest
najczęściej stosowana jako lek przeciwkaszlowy, mimo że działa słabiej niż morfina.
Działa słabo uspokajająco i przeciwbólowo. Stosowana jest w uporczywym kaszlu.
2
Farmakologia układów: oddechowego, pokarmowego i hormonalnego
Działania niepożądane:
zaparcia, nudności, wymioty, zmniejszenie częstości oddechu,
senność.
Kodeina została zaliczona do wykazu środków odurzających.
Preparaty:
Codeinum phosphoricum
, Codein, Codicaps Mono, Codicompren retard,
Tricodein, Codterpin, Codicaps, Sedaspir,
Sirupus Pini compositum
, Thiocodin.
DEKSTROMETORFAN — ma działanie przeciwkaszlowe podobne do kodeiny, nie
wykazuje jednak działania przeciwbólowego, nie wywołuje zależności i nie hamuje
ośrodka oddechowego. Wchodzi w skład leków złożonych. Może wywołać senność,
zaparcia lub biegunkę.
Preparaty:
Akindex, Wick Formel, Wick Kinder Formel.
2. Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym — działają znacznie słabiej
przeciwkaszlowo niż opioidy.
OXELADYNA — hamuje ośrodek kaszlu, bez depresyjnego wpływu na ośrodek
oddechowy, nie powoduje senności.
Preparaty:
Oxeladin, Paxeladine.
PENTOKSYWERYNA — oprócz działania przeciwkaszlowego wykazuje działanie
przeciwcholinergiczne i miejscowo znieczulające. Działanie przeciwkaszlowe rozpoczyna
się po 30 minutach i trwa do 90 minut. Dawkowanie: 25–50 mg 1– 3 razy dziennie
dorośli, dzieci do 12 roku życia połowę dawki dorosłych.
Preparaty:
Atussil
,
Toclase.
Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym
BENZONATAT — posiada działanie miejscowo znieczulające — zmniejsza wrażliwość
receptorów w drogach oddechowych. Zaczyna działać w ciągu 15–20 minut od podania.
Działanie utrzymuje się przez 3–8 godzin. Stosowany jest wyłącznie w anestezjologii,
w premedykacji (np. przed bronchoskopią).
ŚLUZY ROŚLINNE — działają osłaniająco, powlekają błony śluzowe. Łagodzą uczucie
drażnienia, pieczenia w obrębie gardła, działają również osłaniająco na błonę śluzową
żołądka. Śluzy w odróżnieniu od innych leków nie mają działań niepożądanych, działają
jednak słabo. Wstępują w następujących surowcach roślinnych: korzeniu prawoślazu
(
Althaeae radix
), liściach i kwiatach malwy (
Malvae folium
,
Malvae flos
), kwiatach dziewanny
3
Farmakologia układów: oddechowego, pokarmowego i hormonalnego
(
Verbasci flos
). Surowce te wchodzą w skład mieszanek ziołowych o działaniu
przeciwkaszlowym i wykrztuśnym.
1.2. Leki wykrztuśne i sekretolityczne
Leki wykrztuśne
, przez swój mechanizm drażniący, pobudzają oskrzela do wydzielania
płynnej wydzieliny, którą łatwo usunąć w odruchu kaszlowym. Pojęcia
lek wykrztuśny
nie
należy mylić z pojęciem
leku przeciwkaszlowego
. Podanie bowiem leku przeciwkaszlowego
ma na celu złagodzenie nadmiernego kaszlu — zastosowanie go może nawet zahamować
odkrztuszanie oraz spowodować zaleganie wydzieliny w oskrzelach.
Leki sekretolityczne (mukolityczne)
upłynniają wydzielinę zapalną. Obecnie są częściej
stosowane, ponieważ są bardziej skuteczne i charakteryzują się mniejszą liczbą działań
niepożądanych.
Wydzielinę można upłynnić, stosując obfite nawodnienie dróg oddechowych, przez
zwiększenie ilości płynów podawanych doustnie (czasami jednak może to być
przeciwwskazane) lub drogą wziewna, w postaci inhalacji. Nawodnienie dróg oddechowych
jest szczególnie ważne w przebiegu stanów zapalnych u małych dzieci.
Leki wykrztuśne i sekretolityczne ułatwiają oczyszczanie drzewa oskrzelowego
z zalegającej wydzieliny.
Leki wykrztuśne
, ze względu na mechanizm działania, dzielimy na:
1) leki o działaniu odruchowym,
2) leki działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe,
3) leki zmieniające odczyn (pH) wydzieliny gruczołów oskrzelowych.
1.
Leki o działaniu odruchowym
Po podaniu doustnym leki te drażnią błonę śluzową żołądka i wywołują na drodze
odruchowej wzrost wydzielania płynnej wydzieliny. Przeciwwskazaniem do stosowania
tych leków jest choroba wrzodowa.
KORZEŃ WYMIOTNICY (
Ipecacuanhae radix
) — korzeń tej południowoamerykańskiej
rośliny stosowany jest w postaci odwarów, wyciągów i nalewek. Za działanie
odpowiedzialny jest alkaloid — emetyna, która w większych dawkach działa wymiotnie.
Preparaty:
Ipecacuanhae radix
,
Ipecacuanhae extractum siccum
,
Ipecacuanhae tinctura
.
4
Farmakologia układów: oddechowego, pokarmowego i hormonalnego
SAPONINY — grupa związków farmakologicznie czynnych, pochodzenia naturalnego.
Znajdują się w następujących surowcach: korzeniu pierwiosnka (
Primulae radix
),
korzeniu lukrecji (
Glycyrrhizae radix
), korzeniu mudlnicy (
Saponariae radix
), korzeniu
krzyżownicy (
Senegae radix
). Stosowane są w postaci mieszanek ziołowych, preparatów
złożonych, syropów.
Preparaty:
Bronchicum
, Pectobonisol, Pectosol.
BENZOESAN SODOWY — oprócz działania wykrztuśnego, posiada działanie
antyseptyczne i jest używany jako środek konserwujący w przemyśle spożywczym.
2.
Leki działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe
Leki te po podaniu doustnym wydalają się przez gruczoły oskrzelowe, pobudzając je do
wydzielania śluzu. Często też drażniąc błonę śluzową żołądka odruchowo zwiększają
wydzielanie gruczołów.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]