farmakologia ogolna - semestr 1 - poprawione 2010 - KOLOROWE TABELKI ZAJEBISTE, medycyna zabrze SUM lekarski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
FARMAKOLOGIA
OGÓLNA
Tablice v 2.5
/2010
1 – NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE
2 – OPIOIDOWELEKIPRZECIWBÓLOWE
3 – UKŁDUTONOMICZNY
4 – LEKI PSYCHOTROPOWE
5 – ANTYBIOTYKI
N
IESTEROIDOWE
L
EKI
P
RZECIW
Z
APALNE
COX 1
Ketonal
ASA
Indometacyna
1
Naproxen
Piroksykam
Ibuprom
Sulindak
Diklofenak
COX2
N L P Z
Niesteroidowe Leki Przeciwzapalne
Non Steroidal AntiInflammatory Drugs
COX1
:
ekspresja konstytutywna - aktywnyprzedewzytkimwukładziepokarmowym,nerkach,płytkachkrwi,
cianienaczyniowej - bierzeudziałwwytwarzaniuprotanoidówoznaczeniuochronnym(regulacyjnym)
Szlak Cyklooksygenazy i Lipoksygenazy
2009 by nixon
NLPZ
TXA2
(kurcznaczyoiokrzeli,agregacjapłytek)
COX2
:
ekspresja indukowalna w odpowiedzi na cytokiny prozapalne - pełniitotnąrolwproceachzapalnych
PLA2
COX 1,2
PGI2
(rozkurcznaczyo,hamujeagregacje)
Fosfolipidy
AA
Cykliczne Endonadtlenki
(PGG2, PGH2)
PGE2, D2, F2
(rozkurcznaczyo,wzrot
przepuzczalnoci,obrzki,
hiperalgia/obniżają prógbólu/,
BlokCOX=,
5-LOX
cytoprotekcjaiprodHCL
któryjetmetabolizowany skurcze macicy/głównieE2)
Na szlaku lipoksygenazy. – NLPZwydłużająciąż
PowtajedużoLTcojet
Syntaza LT
powodemnapadówatmy
5-HPETE LTA4 LTB4
(chemotakjaleukocytów,eoz,mono)
COX3
:
jego transkrypt powstaje w wyniku alternatywnego splicingu mRNA COX1 - obecnawmózgu– rola w
percepcjibólu- odwracalnie hamowana przez acetaminofen (paracetamol)
- pochodnekwaów– dobrze
kumulująiwmiejcy
zmienionym zapalnie (niskie pH)
- 1897 – synteza przez Hoffmana,
1899 – produkcja(Bayer), 1970 –
utaleniemechanizmudział
Działania farmakologiczne
Działania niepożądane
- Uzkodzeniebłonyluzowejżołądkaijelit(20%)
- Wydłużenieczaukrwawienia(elektywne
blokerycox2/kokyby/niewydłużająBT)
- Hamująakcjporodową
- Mogąwywoładreakcjnadwrażliwoci
- Uzkadzająwątrobinerki(działająjakhapteny+
PGE2 ->przepływuiprzeączaniawnerce->
peruzjiwnerceiwydalaniaH2OiNa,
Interakcje
wypierająinnezwiązkizalbumin,Cpantykoagul,lekówhipoGlc,diuretyków,CEI,β-lityków
-
p/bólowe
(łabodziałająnabólemocneikolkowe)
-
p/gorączkowe
(u dzieci po ASA obserwowano z.Reya )
-
p/zapalne
(łabzeodterydów,wkazania
- Gociecprzewlekły,dna(nietoujemy!)
-
p/płytkowe
(ASA – profilaktyka ChNS)
CIĄŻ
- W III trymestrze nie podajemy
- W I i II – można
ASA/acetaminofen/ketoprofen
LTC4, D4,
(kurcznaczyowieocowych
LTE4, F4
skurcz oskrzeli
)
Antipyretica
I generacja
II generacja
III generacja
- podwzgórze– orodektermoregulacji
- PGE1,2 – koocowemediatorytermotatu
- lekip/gorączkoweązatemniekuteczne
w„gorączkachobwodowych”(zatrucia
fenolem, krezolem – rozpad glikogenu w
tkankachiwątrobie),powyiłkuizycznym
iwhipertermiizłoliwej(lekdentrolen)
nieswoiste inhibitory COX
preferencyjne inhibitory COX 2
WybiórczeinhibitoryCOX2 /sulfonamidy/
Salicylany
- kora wierzby (Salix alba) -> gorzki glikozyd -> hydroliza i utl. -> kw. salicylowy-> ASA
- kwaalicylowyjetilniedrażniący– stosujemy miejscowo (działakeratolitycznie,
możnatoowadwgrzybicach)
- nawettoowanymiejcowomożepowodowaddziałanieogólne/zatrucie(dobrze
wchłaniaiprzezkór)
1. Etodolak
- długoprzenikadotawów,długotrwałaterapia
- 400mgłagodzibólpooperacyjnynaok6h
- możebydtoowanydługotrwalewchorobachreumatycznych
- +preparatyCu(nailająjegodziałanie),+lukrecja(chronibłluzową)
- możepowodowadzaburzeniazmyłówizabpychoruchowe
Doustne
1. Celekoksib
- powinowactwo do COX 2 (300xilniejzeniżdoCOX1)
- toowadmintydzieo(łabadytrybucja)
-
metabolizm
przez *P450 do:
1. alkoholu
2. kw. karboksylowego
3kwkarbokylowegoprzgnitegozglukuronianem
*niewydolnodwątroby=wikzabiodotpnod(trzebadawke)
5. wydalaniezkałem (57%) i moczem
-
działanianiepożądane
- podobne do ibuprofenu
- nailaagregacji zwikzaryzyko zawału
-
wskazania:
- RZ,ChZgdyniemożnatoowadinnychNLPZ
-
przeciwwskazania:
- leczeniebólu(bo iła=)
- astma, uczulenia na sulfonamidy,
- ciąża(IIItrymetr– ryzykoprzedwczenegozamkniciaprzewoduBotala)
Pochodne p-aminofenolu
2. Meloksykam
- dobrzeprzenikadotawówobjtychproceemzapalnym
- wydalany z kałemi moczem (nefrotoksyczny +wydalaniaNaiH
2
O!)
1. Fenacetyna ( Acetylofenetydyna)
- T,działaupokajając,NIEdziałap/zapalnie
- max dawka – 3g
- wycoanaprzeznadużywanieoraztokycznod
- możepowodowad
- hemolizimethemoglobinemi
- cztaprzyczynaródmiążzowego
zapalenianerek(zwłazcza+)
1. ASA (acidum acetylosalicylicum)
- nieodwracalny inhibitor COX
- blokujeTXaleniewpływanaPGI!
-
wskazania:
umiarkbóle,nadkrzepliwod,zawał(375-500mg = inaktywacja 80% PLT)
-
p/wskazania:
choroby wirusowe u dzieci (z.Reya), Astma, Cukrzyca, Tżyczka,
Dna (jako jedyny NLPZ powoduje ↑kw. moczowego)
,
Wrzody, ciąża(III)
-
zatrucie:
szum w uszach, poty, wymioty, hiperwentylacja – Dosis Letalis: 10-30g
3. Nabumeton
- Prolek -> lek: kw. 6-metoksynaftylooctowy (6-MNA)
- 99%metabolizowany,przganyiwydalanyprzeznerki
- małonerotokyczny(tylko1%aktzwiązkuwydalanezmoczem)
- napoczątkuilniejdziałapzapalnieniżp/bólowo(powinnoigopodawad
z paracetamolem)
- możepowodowadobrzkiicinienia(zatrzymujewod),objdypept,
Objawykórne(zLyella,zteven-Johnona),eozynoilowezappłuc
Pochodne kw. aminosalicylowego
- blokery LOX/COX , hamująyntezIL-1,TNFα,NFκB,LT,PGE2/yntezyIgiIgG
-
terapia
otrychrzutówColitiUlceroa / łabiejna ch. Leniewkiego-Crohna
2.Paracetamol (Acetaminofen)
- metabolit fenacetyny, mniej toksyczny
- inhibitorCOX3(niedziałap/zapalnie)
- eektpułapowy(poprzekroczeniu1g
brakdalzycheektówp/gorączkowych)
- niewytpujezReya,możnapodawad w astmie,
chorobie wrzodowej, etc. (niedziałaobwodowo)
- dawkatokyczna5g,miertelna15g
- swoista odtrutka = n-acetylocysteina
- wotrymzatruciumożnapodadbloker
CYP450(cymetydyn)
- dobrzejetpodawadParacetamol ZMETIONINĄ
4. Nimesulid
- łabyinhibitorCOX,ilnyinhibitorMETLOPROTEZ i PLA2
- niewpływanaagregacjpłytek
Sulfasalazyna
(AS+sulfapirydyna) - miejcedziałaniaj. grube
- dz. niepożądaneprzejciowaoligopermia,rzadkoagranulocytoza,hemoliza
Mesalazyna
(kwas 5-aminosalicylowy, aminowa pochodna kw. salicylowego)
- konieccienkiego,okrżnica,jgrube
- dzniepożądaneu20%biegunki,rzadkonerotokyczna
Olsalazyna
(dimer kwasu 5-aminosalicylowego)
Pochodne kw. fenylooctowego
2. Rofekoksib
- powinowactwo do COX 2 (800xilniejzeniżdoCOX1)
- nailaagregacjPLT
-
metabolizm
przezP450,wydalanyzmoczem(70%)ikałem(rezta)
- i
nterakcje:
Pochodne kw. fenylopropionowego
- rodkialkalizujące- biodotpnod rofekoksibu
- rifampicyna - eliminacji rofekoksibu
- Metotreksat tajeibardziejtokyczny
- Kumarynyzwikzająwojedziałaniep/zakrzepowe
-
działanianiepożądane–
podobne do wszystkich NLPZ
-
wskazania:
RZS (stan stacjonarny po 3 dniach),ChZ,bolenemieiączki
1. Ibuprofen
(deksibuprofen - odmianaprawokrtna)
- najkorzystniejszy stosunek hamowania COX2/COX1 <2
- najmniejdziałaoubocznych
- ilniejzylekp/bólowyniżparacetamolczy(maxdziałaniaprzy400mg)
- niełączydz(ibupromznoidziałaniep/płytkowe)
- maxnadob1200-2400 mg
-
wskazania:
- choroby reumatyczne ( łabop/zapalnie(?))
- gorączkiudzieci
- ilnebóle(pooperacyjneimieiączkowe)
Paracetamol N-Acet
ylo
-Benzochinon (toksyczny)
Metionina Glutation
1. Diklofenak (diclofenacum)
- działagłówniep/zapalnie ip/bólowo
- wytpujeeektpierwzegoprzejcia (silnie HEPATO/NEFRO toksyczny)
- 6x silniej blokuje COX2
-
wskazania
: ilnebóle(dna,mieiączki,pooperacyjne),długotrwałetoowanie (RZS)
* Voltaren(tłuczenia,zwichnicia)
*arthrotec (mizoprostol/PGE1/ + diklofenak)
Pochodne kw. indolooctowego
1. Indometacyna
(prolek: acemetacyna)
- niemalwybiórczyinhibitorCOX– ilnedziałaniep/zapalne,łabep/bólowe
-
wskazania:
zamykanieprzetrwałegopBotala,miejcowo(bóle),dna,ChReumat
-
p/wskazania:
uzkodzenienerek,wątroby,chorobykrwi
Pochodne pirazolonu
- bardzo toksyczne, toowadkrótko(kilkadawek/miejcowo)
- powodująurykozurie(leczeniedny)
- ozałamiają(niemożnaprowadzidauta)
-
p/bólowe,
(p/gorączkowe i p/zapalne - brak zastosowania)
3. Waldekoksib
- w USA wycofany(zbytdużoeektówubocznych)
- ciżkiereakcjeuczuleniowe
- rumieowielopotaciowyizłuzczającezapaleniekóry
- z. Stevensa-Johnsona i Lyela
2. Naproksen
3. Ketoprofen
- ilnedziałaniep/bólowe
4. Flurbiprofen
- odwracalnie blokujeagregacjpłytek
1. Fenazon
(zaburza przew. nerw. i hemocytopoeze)
2. Metamizol (Pyralgin)
+ włspazmolityczne
(możewywoładwtrzą,agranulocytoz)
(upotomtwakobietprzyjmującychlek
cztowytpujeguzWilma /?/)
Pozajelitowo
4. Parekoksib
5. Oksaprozyna
- zybkiedziałaniep/bólowe
2. Sulindak
- aktywowanywwątrobie(doiarczku)
- nieczynne metabolity wydalane przez nerki (najmniej nefrotoksyczny NLPZ)
- prolek waldekoksibu
- wkazaniabólepooperacyjneikolkowe
6. Kw. Tiaprofenowy
- nie jest chondroprotekcyjny jak przypuszczano
- ilnienerotokyczny,cztowytpujezapaleniepcherza
- leczeniebólupourazowego,bóluzbów,bóluprzyzapaleniużyłetc
3. Propyfenazon
(hemoliza, NIE uszkadza szpiku)
4. Azapropazon
(stosowana przy kontuzjach)
5. Fenylbutazon
(nieodwracalna agranulocytoza)
3. Tolmetyna
- miejcowożel
- działaniejakindometacyna,cztowytpujązaburzeniawidzenia
O
pioidowe
l
eki
p
rzecwbólowe
OPIOIDOWE LEKI
PRZECIWBÓLOWE
Receptory Opioidowe (metabotropowe+białkoG)
- wytpująwOUNinaobwodie (płuca,erce,macica,ppokarmowyitd)
- mi(najlicnieje)wgóre,układlimbicnyiinne
- kappa: istotacarna,ciałomigdałowateihipokamp
- delta (najmniej): jądroogoniate,koracołowaigałkablada
- diałanie
blokkanałówCaN
(uwalnianiamediatorów),
otwarcie [K]
(hiperpolaryzacja)
mi, delta, kappa
mi, delta
Mediatorybólu
1. Beporedniaaktnocyceptora: H, K, adrenalina, histamina, serotonina, bradykinina
2progupobudliwociProtaglandyny,ubtancjaP
TOLERANCJA
- Dużana
wymioty
,diałanie
p/kaszlowe
i
p/bólowe
(którąnoąblokeryNMD)
Receptory Opioidowe
2009 by nixon
Mi
(OP
3
, MOR)
morfina*
Kappa
(OP
2
, KOR)
dynorfiny*
Delta
(OP
1
, DOR)
Enkefaliny*
- Analgezja
- Zwżenierenic
- oddychania
- perytaltyki
- ależnod
- Analgezja
- Dysforia
- omamy
- Analgezja
Opioid
– substancja o powinowactwie do receptora opioidowego
Opiat
– substancje otrzymywane z maku lekarskiego
Analgezja
– uuwaniebólubeutratyprytomnoci
*Najwikepowinowactwo
Drogiaerentnerdeniakrgowego
gyrus postcentralis
+
-
GONICI
AGO
-NTGONICI „
ANTAGO
-GONICI”
NTGONICI
NALORFINA, LEWALORFAN
- diałaniep/bólowe
(15mg nalorfiny = ~10 mg morfiny)
- powoduje niewielkądeprejoddech
- komponenta agonistyczna powoduje
obniżenieTidiałap/kalowo
- dawkap/bólowawywołujetakżeobjawy
psychomimetyczne i dysforyczne
zastosowanie:
- noideprejoddechowąpomoriniei
pochodnych opium+ propiramie i
profadolu, znosi też deprej
oddechowąunoworodka,któregomatka
brałapetidyn
- noirównieżpiąck
- nailadeprejoddechowąwywołanąpre
lekiinneniżopioidy
- małedawkinailająepółabtynencji
MORFINA
- izolowana z maku lekarskiego. Inne alkaloidy:
fenantrenowe: Tebaina, Kodeina, Morfina
Benzyloizochinolinowe: papaweryna, noskapina,
narceina
- receptor seroswoisty – mi
- hamujeCpobudanąprePGE
(nailadiałanieNLPZ)
łabiejuależniająniż1grupa+
eektpułapowy
NALOKSON
- znosi objawy zatrucia opioidami
- diałado1,5h(ryykoremoriniacji)
- noitokycnediałanieetanolu
- niewywołujedyoriianiobjawów
psychomimetycznych
- nieuależnia,niepogłbiadeprejioddech
- noipiąckideprejoddechowąpo
barbituranach
- dużedawkiblokująprekanictwoGB
(diałanieanaleptycne)
Zastosowanie (podawaniewyłącnieim):
- w zatruciach i wymiotach morfinowych,
przede wszystkim w zatruciach mieszanych
(dominiowo,diałapo5minutach)
- znoszenie depresji oddechowej u
noworodków(kiedymatkabrałaopioidy)
diałanie p/bólowe
dawka
~ 15g morfiny
thalamus
diałanieamoogranicające- daledawkiniewikaeektu:
np. buprenorfina przy 0,2mg wysyca rec. i dalszy dawki nie
pogłbiadeprejioddechowej– możnapodadnawet7mg!
ANTAGO
(komponenta)
ŁBA
(poch. benzomorfanu)
dominujediałanieorodkowe
:
1. p
reciwbólowe
(swoiste)
- bóletalamicneineuropatycnenie
poddająileceniu
MOCNA
(poch. fenantrenu)
NALBUFINA
-antago=¼naloriny
BUTORFANOL
-antagonista jak nalorfina
- eekt1’- prejcia
twóriatkowaty
PENTAZOCYNA
- antagonista delta
- p/bólowedo3h
- depresja oddechowa
przy dawce 30 mg
(~10 mg morfiny)
- wydielaniaN,
- nie hamuje akcji
porodowej,łabo
prenikadołożyka
- możnawkolkach
- objawy zatrucia znosi
jedynie nalokson
- u morfinitów– z.abst.,
omamy,niepokój
- łaboapierająca
2.
upokajające
- wdużychdawkach– anestezja
- osoby starsze – pobudzenie psychoruch.
- euoria(głprypodaniu pozajelitowym)
- dyoria(natroju,lk,agreja)
medulla oblongata
UWAGA:
W zatruciach czystymi agonistami jest
nadużywany(niediałalepiejodnaloriny)
nucleus gracilis
nucleus cuneatus
3.
Depresja oddechowa
- wrażliwocinapCO2 (receptory mi),
- gromadzenie CO2 ->roeżenie
nacyomógowych->
cinienia ródcakowego
BUPRENORFINA
- cciowyagonitamii
delta, antagonista kappa
- diałaniep/bólowe(6h)
- antagon = 3x nalokson!
- depresja RR rzadko
- noijątylko
doksapram
- łabouależnia, znosi
euforie i nie dopuszcza
odepołuabtynencji
MEPTAZINOL
- 10x morfina
TRAMADOL
- potencjał=1/6moriny
- agonista mi, delta, kappa
+Hamuje wychwyt zwrotny NA i DA
- nie powoduje depresji oddech., nie
zaburza motoryki p.pokarm.
- dobreiwchłania,dialado4h
NALMEFEN
- długicadiałania(do8godin,
acynadiaładpook10minutach)
- wchłaniairównieżpopodaniupero
Zastosowanie:
- noidiałaniepoanetetycne(depreja
oddechowa,wiąd,abureniawiadomoci)
TRACTUS SPINOBULBARIS
czucie epikrytyczne
(ubtelne,dokładnydotyk)
4.
DeprejaorodkakaluwRP
5.
Diałanienaukładendokrynowy
- DH,FSH,LH,TSH,CTH
6.
Wpływna
Podwgóre
(temperatury)
gracili(dolnychcciciała)
cuneatu(górnych– C, Th)
bodziec
włóknabemielinoweC
włmieliniowane(aΔ)
7
progu drgawkowego
(blok GABA)
8.
pilkowaterenice(mioa)
- j.dodatkowe nerwu okoruchowego
Metabolizm:
- wchłanianienadrodedyujibiernej
15-75%(ależyodeektupierwego)
- podanaimdiała1h
- podanaivdiałapre2h
- podanacdiałado5h
- morinałaboprenikadoOUN
(najlepiej haszysz)
Ostre zatrucie:
- bradypnoe (2-4/min)
- cinienia,napiciamm,T
- mioza i drgawki
Potpowaniewatruciach:
- opónieniewchłaniania/uunicieleku
+ZWSZEpłukanieżołądka
(wtórniewydielanadowiatła)
- tucneoddychania,leceniewtrąu
- podanieantagonity(małymidawkami)
LEKI SYNTETYCZNE
3.Pochodne Piperydyny
PETIDYNA
- diałajak morfina (do 4h)
- niewydłużaporodu,nie
prechodiprełożyko
- mawłcholinolitycne
- niediałaapierająco
- możnatoowadwkolkach!
- nie powoduje miozy
(uależnionym rozszerza renice)
DIFENOKSYLAT
(+ATROPINA)
- silnie zapiera (p/biegunkowy)
LOPERAMID
(łabodoOUN)
- silnie zapiera (bolesny skórc)
TILIDYNA
– diałado5godin
+ nalokson (blok euforii przy
podaniu tilidyny i.v. -> narkotyk)
FENTANYL i jego pochodne
- p/bólowo=80xmorina
- stosowany główniew
anestezjologii (anestezja bez
uwalniania histaminy, bez
wpływunakrążenie)
- wywołujetywnodmm
(trzeba pacjenta dodatkowo
wiotcydD-tubokoraryną)
ALFENTANYL
- 3 razy słaby od fentanyly
- diałakiklanacieminut
SULFENTANYL
- włhipotenyjne
- niewywołujeDH
LOFENTANYL
- 20x silniejszy od fentanylu
- diałaniedo20h
8.
Wymioty
(diałaniedwuaowe)
- diałaniepierwotne(dawka>5mg)
Naileniewymiotów
- diałanie wtórneahamowanieorodka
wymiotnego (pole najdalsze komory IV)
1.Pochodne Morfinianu
LEWORFANOL
- diałajak morfina
DEKSTRORFAN
(
izomer)
- tylko p/kaszlowy
G C
Diałanieobwodowe
1.↑napiciammgładkich
(poanacyniamiimacicą)
- kurceodwiernika,wieracaOddiego,
Zwieracapcheramocowegoetc
- zaparcia spastyczne jelit
2.↑ wydzielania histaminy
- kurcokreli,wiądkóry,BP
3. wpływnaporódipłód
- hamująkurcemacicy,depreja
oddechowapłodu
2.Poch.difenyloheptanonu
L
METADON
- agonista receptorówopioid
- blokuje NMDA
- lecenieuależnienia(noi
euforie bez zesp. abstynencji,
lek1⁰predpodaniemantago)
NORMETADON
– p/kaszlowy
LEWOMETADYL
– leczenie
uależnieo(1dawka/3dni!!)
motoneuron
A
TRACTUS SPINOTHALAMICUS
czucie protopatyczne
Laterali(ból,T)
Anterior (ucisk)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]