farmakologia, GWSH, farmakologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
<>-*••
Endokrynologia
Układ endokrynny
Nauka o wydzielaniu wewnętrznym, tj. o powstawaniu,
budowie chemicznej, przemianie i działaniu hormonów.
Hormony to biologicznie czynne substancje chemiczne
wytwarzane w specjalnych komórkach gruczołów
wydzielania wewnętrznego, przenoszone przez krew do
miejsca swojego działania , działają na określone
narzÄ…dy, lub wywierajÄ… efekt ogolnoustrojowy.
Ze względu na miejsce działania dzielimy je na :
podwzgórzowe, przysadkowe i obwodowe.
Gruczoły dokrewne i
ich hormony
Hormony
Hormony przysadki mózgowej
Tyreotropina (TSH)
Pobudza wydzielania tyreoksyny i rozrost
pęcherzyków tarczycy.
Niedobór tyreotropiny powoduje
niedoczynność
tarczycy,
nadmierne wydzielanie prowadzi do
nadczynności i przerostu.
Ze względu na budowę chemiczną hormony można
podziełic na trzy grupy:
1. hormony steroidowe, - kortykosteroidy,
gesłageny, estrogeny, androgeny
hormony pochodne aminokwasów- tyroksyna,
trijodotyronina, adrenalina, mełatonina
hormony peptydowe i białkowe - kalcytonina,
parathormon, relaksyna. insulina, glukagon,
oksytocyna, wazopresyna, melanotropina,
somatotropina, kortykotropina, tyreotropina,
prolaktyna,
2.
3.
TSH stosuje się wyłącznie w diagnostyce
pierwotnej i wtórnej niedoczynności
tarczycy
Gonadotropiny
Kortykotropina (ACTH)hormon
adrenokortykotropowy
Gonadotropina I (protan A, FSH- hormon folikulotropowy)
pobudza gruczoły płciowe do wytwarzania komórek
płciowych (plemników, komórek jajowych) ora
hormonów płciowych.
Gonadotropina II ( prołan B, LH- hormon luteotropowy)
pobudza owulację i przyspiesza wytwarzanie się ciałka
żółtego z pęcherzyka Graafa, pobudza wytwarzanie się
progesteronu oraz wzmaga czynność hormonalną
komórek srodmiąższowych w jądrze.(otrzymane z
łożyska ludzkiego).
Zastosowanie-u kobiet niedorozwój jajników, zaburzenia
miesiÄ…czkowania, nawykowe poronienia
u mężczyzn opóźnione dojrzewanie, wnętrowstwo.
Pobudza wydzielanie hormonów kory nadnerczy,
głównie glikokortykosterotdów,.
ACTH wywiera bardzo silne działanie przecrwatergiczne
i przeciwzapalne, poza tym hamuje podział komórek.
Stosuje
atÄ™
wyłącznie diagnostycznie w celu
sprawdzenia wydolności kory nadnerczy .
.
Hormony tylnego płata przysadki
Wazopresyna i oksytocyna wytwarzane w podwzgórzu,
w przysadce jedynie magazynowane.
Wazopresyna- hormon adiuretyczny (ADH)
Niedobór powoduje tzw. moczówkę prostą.
Oksytocyna-Oxytocin
Zwiększa napięcie macicy w czasie porodu. Kurczy
komórki mięśniowo-nabłonkowe gruczołów mlecznych
powodujÄ…c wytrysk mleka.
Zastosowanie: słaba akcja porodowa, krwawienia
poporodowe, ułatwienie wytrysku pokarmu u kobiet z
problemem karmienia.
Działanie niepożądane: pękniecie macicy i przerwanie
krążenia łożyskowego.
Przeciwwskazania: nie wolno stosować przed
ustaleniem główki płodu i przed całkowitym rozwarciem
szyjki macicy, w przedwczesnym odklejeniem łożyska .
Zastosowanie:
^ moczówka prosta;
s
krwawienia z żylaków przełyku oraz owrzodzeń żołądka
^ moczenie nocne;
•/
nadmierne krwawienia miesięczne
w praktyce stosuje siÄ™ syntetyczne analogi wazopresyny -
Minirin (desmopresyna) oraz Remestyp (terlipresyna).
Mineralokortykosteroidy
Głównie
Aldosteron
Hormony kory nadnerczy:
Regulacja wydzielania tych hormonów jest związana z
funkcjonowaniem osi:
podwzgórze - przysadka - kora nadnerczy
Mineralokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy
Hormony płciowe
• wpływają głównie na gospodarkę mineralną
• zatrzymują sód ( Na*) w organizmie, a wzmagają
wydzielanie potasu ( K*).
Niewydolność
kory nadnerczy =
ucieczka sodu -> wzrost potasu
Wzrost potasu we krwi = objawy zatrucia:
^ porażenie mięśni gładkich;
J
zmniejszenie siły skurczu mięśnie sercowego
(obniżenie ciśnienia krwi);
Nadmiar
mineralokortykostoroidów prowadzi do :
zwiększenia stężenia Na*,
zwiększenia nawodnienia i ilości krwi krążącej -
następstwem nadciśnienie , obrzęki tkankowe i
zaburzenienie czynności mięśnia sercowego.
Glikokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy
Najważniejszym glikokortykosteroidem jest
kortyzol
syntetyzowane w korze nadnerczy z
cholesterolu.
Wytwarzanie glikokortykosteroidów jest
regulowane przez
ACTH.
W nadczynności kory nadnercza następuje
zwiększenie masy ciała, odkładanie się tkanki
tłuszczowej, rozstępy skóry, osteoporoza,
osłabienie odporności na zakażenia.
(hydrokortyzon)
wpływają na gospodarkę węglowodanową i białkową.
Zwiększają wytwarzanie glukozy z białek.
(zwiększają rozpad białek -
kataboticznie co prowadzi
do zaniku mięśni, osteoporozy).
Zmieniają skład białek l zaw. globulin i fibrynogenu.
Ponieważ globuliny tworzą przeciwciała odpornościowe,
stąd obniżenie odporności, zahamowanie odczynów
alergicznych (działanie immunosupresyjne).
Działanie glikokortykosteroidów
Zastosowanie
Przeciwzapalnie, przeciwgośćcowo, przectwalergicznie.
Hamują działanie hialuronklazy, enzymu zmniejszającego
spoistość tkanki łącznej. Hamowanie hialuronidazy
zmniejsza przepuszczalność tkanki łącznej i powoduje
odizolowanie ogniska zapalnego od organizmu, powoduje
to brak objawów ogólnych zapalenia, np. gorączki.
Bakterie rozmnażają się bezkarnie. Wokół ogniska nie
powstajÄ… fagocyty, zniesione sÄ… procesy naprawcze -
gojenie siÄ™ ran, bliznowacenie. Ponadto hamujÄ… proliferacje,
fibroblastów oraz syntezę kolagenu i elastyny, opóźniając
powstawanie ziaminy i gojenie siÄ™ ran.
Hamują i oszczędzają spalanie Buszczów -{otyłość w
nadczynności kory nadnerczy)
Leki zastępcze - (uzupełnienie niedoborów hormonów)
w chorobie Addisona (naturalne glikokortykosteroidy).
Leki objawowe - poch. syntetyczne( przeciwzapalnie,
przedwatergicznie , przeciwnowotworowo).
• w chorobach alergicznych -dychawica oskrzelowa,
polekowe odczyny alergiczne.
• w kołagenozach - gościec stawowy, rumień guzowaty;
• w chorobach nowotworowych - ostra białaczka
limfatyczna;
• w atergo- i toksYdermatozach:
Przeciwwskazania względne
> choroby zakaźne nie poddające się leczeniu
chemkrterapeutykami;
>
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
>
zapalenie kłębków nerkowych;
> psychonerwica;
> osteoporoza;
> jaskra;
> nadciśnienie, niewydolność n. wieńcowych,
niewydolność mięśnia sercowe;
> cukrzyca;
> zakrzeptca;
> ciąża (niebezpieczeństwo wad wrodzonych)
> stany przedrakowe (stosowanie miejscowe)
Działania niepożądane
^ zanik przysadki i nadnerczy;
^ nawroty choroby wrzodowej, krwotoki, perforacje,
nadkwaśność;
•/
osteoporoza i samoistne złamania kości;
^ zatrzymanie sodu- obrzęki, nadciśnienie;
•^ zaburzenia procesów regeneracji i zmniejszenie
odporności;
s
niedobór potasu - osłabienie mięśniowe;
s
zaburzenia psychiczne;
^ zaburzenia płciowe (niemoc, hirsutyzm)
s
działanie diabetogenne (cukrzyca sterydowa);
^ zaburzenia gospodarki ttuszczowej (jatrogenny zespół
Cushinga)
Preparaty
Hydrocordsonum (aceticum i hemisuccinatum)
Encorton (prednizon) tabl. doustnie
Encortolon -Fenicort (prednizoton) tabl. fiolki
Celeston-Diprophos (betametazon) tabł., fiolki, ampułki
Dexamełhason-Dexaven (deksametazon) tabl. fiolki i amp.
Poteortolon (triamcynolon) tabl. fiolki do lub okołostawowe.
Depo-Medrol z lidokainÄ…- metylprednisolon tabl.
amp. i.m., i.v., do lub okotostawowo.
Preparaty wziewne: Rbtonase -flutikazon aerozol 0.05%,
donosowo w alergicznym nieżycie nosa.
Syntaris - flunizolid aerozol 0.025% donosowo
Aldecin (beklometazon) proszek do inhalacji i aerozol.
Budesonid mite i fbrte, Rhinocort Nasal Aerosol.
Hormony płciowe
Męskie hormony płciowe
Zastosowanie
U mężczyzn : niedoczynnosc płciowa- opóźnione
dojrzewanie, brak lub osłabienie popędu płciowego,
przedwczesne starzenie siÄ™, depresja seksualna.
Androgeny sÄ… wydzielane przez jÄ…dra oraz korÄ™
nadnerczy.
Nadają anatomiczne i psychiczne cechy płciowe.
Pobudzają wytwarzanie się plemników w jądrach.
U kobiet: nadmierny popęd płciowy, nadmierne
krwawienie miesięczne, bolesne miesiączkowanie, w
celu zahamowania laktacji i bolesnego obrzęku piersi.
U kobiet powodujÄ… maskulinizacjÄ™ - pojawienie siÄ™
zarostu, zmianę barwy i wysokości głosu,
zahamowanie jajeczkowanla - bezpłodność.
Androgeny zwiększają syntezę białek i hamują ich
rozpad
(działają anabolicznie)
Głównym androgenem jest testosteron.
Przeciwwskazania: rak sutka oraz rak i przerost
gruczołu krokowego u mężczyzn.
Antyandrogeny
Działanie antyandrogenowe wykazują estrogeny i
gestageny.
Zastosowanie:
U mężczyzn:
> nadmierna pobudliwość płciowa;
> zaburzenia seksualne;
> rak gruczołu krokowego;
U kobiet:
^ hirsutyzm( nadmierne owłosienie ciata typu
męskiego - u kobiet),
^ przedwczesne dojrzewanie płciowe,
^ leczenie objawowe androgenizacji( po histerektomii)
Androgeny odgrywajÄ… rolÄ™ w patogenezie
trądziku, świadczy o tym fakt zahamowania
produkcji łoju oraz złagodzenia objawów
trądziku po zastosowaniu preparatów
antyandrogenowych.
PrzeglÄ…d dermatologiczny . 2007
Steroidy anaboliczne
Działanie niepożądane
antyandrogenów
Pochodne androgenów -nortestosteronu, metandiolu
oraz estrogenów -nandrolonu.
Zwiększają syntezę białek mięśni (przerost mięśni i
wzrost ich siły), zwiększają masę ciała.
WzmagajÄ… procesy reperacyjne (gojenie siÄ™ ran) i
procesy odpornościowe (wytwarzanie przeciwciał).
Ginekomastia, przejściową bezpłodność, zaburzenia miesiączkowania,
trądzik, ból głowy oraz upośledzenie funkcji wątroby.
Przeciwwskazania: cieżkia schorzenia wątroby, w zespołach
zakrzepowe -zatorowych, w ciąży, w nowotworach i krwawieniach z
układu rodnego o niewyjaśnionej etiologii
Działanie niepożądane:
• maskulinizację u kobiet,
• zahamowanie spermatogenezy u mężczyzn,
• trądzik i przedwczesne zarośnięcie strefy wzrostowej
kości u dzieci.
Preparaty:
Androcur (cyproleron), Rutamid (Fugerel) -antagoniści receptorów
androgenowych.
Proscar (finasteryd) -hamuje aktywacjÄ™ metabolicznÄ… testosteronu
Casodex (bikalutamid) stosowany głównie w raku gruczołu krokowego
Zastosowanie
• wyniszczenie, wychudzenie,;
• osteoporoza,
• niedokrwistośc aplastyczna,
• choroby wątroby i jelit
• w czasie terapii glikokortykosteroidami w celu
zapobiegania osteoporozie i kacheksji [wyniszczenie]
• miejscowo w leczeniu trudno gojących się
ran.oparzeń
Preparaty-
Metanabol
Deca-Durabolin (dekanian nandrolonu- steryd
anabolicznyo przedłużonym działaniu.
Steroidy anaboliczne sÄ…
najsilniejszymi lekami wzmagajÄ…cymi procesy
syntezy białka komórki i
z tego powodu są nadużywane przez
sportowców jako
środki dopingujące.
Żeńskie hormony płciowe
Estrogeny hormony o budowie sterydowej sÄ…
wytwarzane przez pęcherzyk Graafa i ciałko żółte.
W czasie ciąży przez łożysko i w niewielkich ilościach
też w korze nadnerczy.
Głównymi naturalnymi estrogenami są:
estradioł, estron i estriol.
Syntetycznymi poch. estradiolu sÄ…:
etynyloestradiol i mestranol.
Estrogeny
Działanie niepożądane:
U mężczyzn
- zanik cech płciowych męskich i
feminizacje, przebarwienia skóry,
U kobiet
- krwawienia międzymiesiączkowe,
otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia
sercowo-naczyniowe,
powikłania zakrzepowc-zatorowe, hiperlipidemia,
zaburzenia widzenia i stany depresji.
Działanie estrogenne wywierają również liczne związki
roślinne i zwierzęce.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]