europejska karta jezykow regionalnych lub mniejszosciowych, językoznawstwo (ang)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
EUROPEJSKA KARTA
JĘZYKÓW REGIONALNYCH LUB MNIEJSZOŚCIOWYCH
sporządzono w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 roku
Preambuła
Państwa-Członkowie Rady Europy, Sygnatariusze niniejszej Karty,
zważywszy, że celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności między jej
członkami, szczególnie w celu zabezpieczania i urzeczywistniania ideałów i zasad
stanowiących ich wspólne dziedzictwo;
zważywszy, że ochrona historycznych języków regionalnych lub mniejszościowych
Europy, w sytuacji, kiedy niektórym z nich grozi ostateczna zagłada, stanowi wkład w
zachowanie i rozwój bogactwa kulturalnego i tradycji europejskiej;
zważywszy, że prawo do używania języków regionalnych lub mniejszościowych w
życiu prywatnym i publicznym jest niezbywalnym prawem, według zasad zawartych w
Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz zgodnie z duchem
Konwencji Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
uwzględniając rezultaty prac podjętych w ramach KBWE, a w szczególności Akt
Końcowy z Helsinek z 1975 roku i dokument Spotkania w Kopenhadze w 1990 roku;
podkreślając wartość interkulturowości i wielojęzyczności oraz biorąc pod uwagę, że
ochrona i poparcie dla języków regionalnych lub mniejszościowych nie może odbywać się
kosztem języków oficjalnych i że istnieje potrzeba ich przyswajania;
rozumiejąc, że ochrona i popieranie języków regionalnych lub mniejszościowych w
różnych krajach i regionach Europy stanowi ważny wkład w budowę Europy, opartej na
zasadach demokracji i różnorodności kulturalnej, z poszanowaniem suwerenności państwowej
i integralności terytorialnej;
biorąc pod uwagę specyficzne uwarunkowania i tradycje historyczne w różnych
regionach państw europejskich,
uzgodniły, co następuje:
CZĘŚĆ I
POSTANOWIENIA OGÓLNE
Artykuł 1
Definicje
Na użytek niniejszej Karty:
a) języki regionalne lub mniejszościowe oznaczają języki, które są:
(i) tradycyjnie używane na terytorium danego państwa przez jego obywateli, stanowiących
grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa, oraz
(ii) różnią się od oficjalnego języka tego państwa;
nie obejmuje to ani dialektów języka oficjalnego państwa, ani języków migrantów;
b) terytorium, na którym używany jest język regionalny lub mniejszościowy, oznacza obszar
geograficzny, na którym dany język jest środkiem komunikowania się takiej liczby ludzi,
która usprawiedliwia przyjęcie różnych środków ochronnych i popierających,
przewidzianych w niniejszej Karcie;
c) języki nieterytorialne oznacza języki używane przez obywateli danego państwa, inne niż
język lub języki używane przez resztę ludności, które jednak, chociaż używane tradycyjnie
na terytorium tego państwa, nie mogą być identyfikowane z określonym jego obszarem.
Artykuł 2
Zobowiązania
1.
Każda ze Stron zobowiązuje się stosować postanowienia Części II do wszystkich
języków regionalnych lub mniejszościowych, którymi mówi się na jej terytorium i które
odpowiadają definicji z artykułu 1.
2.
W odniesieniu do każdego z języków wyszczególnionych w chwili ratyfikacji,
przyjęcia lub zatwierdzenia, zgodnie z artykułem 3 każda Strona zobowiązuje się stosować co
najmniej trzy piąte ustępów lub punktów wybranych spośród postanowień Części III Karty, w
tym przynajmniej po trzy wybrane z artykułów 8 i 12 i po jednym z artykułów 9, 10, 11 i 13.
Artykuł 3
Przedsięwzięcia praktyczne
1.
Każde umawiające się Państwo wymieni w swoim dokumencie ratyfikacji, przyjęcia
lub zatwierdzenia, każdy z języków regionalnych lub mniejszościowych lub język oficjalny,
który jest używany mniej powszechnie na całym lub części jego terytorium, do których będą
mieć zastosowanie ustępy i punkty wybrane zgodnie z ustępem 2 artykułu 2.
2.
Każde państwo może, w dowolnym terminie, notyfikować Sekretarzowi
Generalnemu Rady Europy, że przyjmuje zobowiązania wynikające z postanowień zawartych
w innych ustępach Karty, niewymienionych uprzednio w złożonym przez nie dokumencie
ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia, lub że zobowiązuje się stosować ustęp 1 niniejszego
artykułu w odniesieniu do innych języków regionalnych lub mniejszościowych lub do innych
języków oficjalnych, używanych mniej powszechnie na całym lub części jego terytorium.
3.
Zobowiązania, o których mowa w ustępie poprzednim, będą uznane za integralną
część ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia i będą mieć taką samą moc prawną, począwszy
od daty ich notyfikacji.
Artykuł 4
Istniejące systemy ochrony
1.
Żadne z postanowień niniejszej Karty nie może być interpretowane jako uchylające
lub ograniczające jakiekolwiek prawa zagwarantowane w Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka.
2.
Postanowienia niniejszej Karty nie mogą naruszyć żadnych bardziej korzystnych
postanowień, dotyczących statusu języków regionalnych lub mniejszościowych, lub sytuacji
prawnej osób należących do mniejszości istniejących w Państwie Stronie lub przewidzianych
w stosownych międzynarodowych umowach dwustronnych lub wielostronnych.
Artykuł 5
Istniejące zobowiązania
Żadne z postanowień niniejszej Karty nie może być interpretowane jako przyznanie
jakiegokolwiek prawa do podjęcia działań lub dokonania czynności sprzecznej z celami Karty
Narodów Zjednoczonych lub innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa
międzynarodowego, włącznie z zasadą suwerenności i integralności terytorialnej państw.
Artykuł 6
Informacja
Strony zobowiązują się do tego, że władze, organizacje i osoby zainteresowane zostaną
poinformowane o prawach i obowiązkach ustanowionych w niniejszej Karcie.
CZĘŚĆ II
CELE I ZASADY WYNIKAJĄCE Z USTĘPU 1 ARTYKUŁU 2
Artykuł 7
Cele i zasady
1.
Strony zobowiązują się w stosunku do języków regionalnych lub mniejszościowych,
na terytoriach, na których są one używane i odpowiednio do sytuacji każdego języka, opierać
swoją politykę, ustawodawstwo i praktykę działania na następujących celach i zasadach:
a) w uznaniu języków regionalnych lub mniejszościowych za przejaw bogactwa kulturalnego;
b) respektowaniu zasięgu geograficznego każdego języka regionalnego lub
mniejszościowego, aby istniejące lub nowe podziały administracyjne nie stanowiły
przeszkody dla wspierania określonego języka regionalnego lub mniejszościowego;
c) uznaniu potrzeby zdecydowanych działań dla wspierania języków regionalnych lub
mniejszościowych, w celu ich ochrony;
d) ułatwianiu lub popieraniu posługiwania się językami regionalnymi lub mniejszościowymi
w mowie i na piśmie, w życiu publicznym i prywatnym;
e) utrzymywaniu i rozwijaniu związków, w sferze spraw objętych niniejszą Kartą, między
grupami używającymi języka regionalnego lub mniejszościowego i innymi grupami w
państwie, używającymi tego samego lub podobnego języka, a także tworzeniu kulturalnych
związków z innymi grupami w tym państwie, używającymi innych języków;
f) zapewnieniu odpowiednich metod i środków do nauczania i studiów w językach
regionalnych lub mniejszości, na wszystkich stosownych poziomach;
g) zapewnieniu środków umożliwiających osobom nie władającym językiem regionalnym lub
mniejszościowym, zamieszkującym na obszarze gdzie jest on używany, naukę tego języka
na ich życzenie;
h) wspieraniu studiów i badań nad językami regionalnymi lub mniejszościowymi na
uniwersytetach lub w instytucjach równorzędnych;
i) wspieraniu odpowiednich rodzajów wymiany międzynarodowej w sferze spraw objętych
niniejszą Kartą i dotyczących języków regionalnych lub mniejszościowych, używanych w
identycznej lub podobnej formie w dwóch lub większej liczbie państw.
2.
Strony zobowiązują się wyeliminować, jeśli dotychczas tego nie uczyniły, każde
nieusprawiedliwione zróżnicowanie, wyłączenie, ograniczenie lub uprzywilejowanie
dotyczące posługiwania się językami regionalnymi lub mniejszościowymi, wprowadzone z
zamiarem zniechęcenia lub wystawienia na niebezpieczeństwo ich zachowania lub rozwoju.
Podjęcie specjalnych przedsięwzięć na korzyść języków regionalnych lub mniejszościowych,
w celu wspierania równości między ludźmi, którzy ich używają i resztą ludności lub takich
działań, które właściwie uwzględniają szczególną sytuację (tych języków), nie uważa się za
akt dyskryminacji tych, którzy posługują się językami powszechniej używanymi.
3.
Strony zobowiązują się popierać, za pomocą odpowiednich środków, wzajemne
zrozumienie między wszystkimi grupami językowymi w kraju, w szczególności przez uznanie
poszanowania, zrozumienia i tolerancji wobec języków regionalnych lub mniejszościowych
za jeden z celów oświaty, przez organizowanie szkoleń oraz zachęcanie do tego samego
środków społecznego przekazu.
4.
Przy ustalaniu polityki dotyczącej języków regionalnych lub mniejszościowych
Strony uwzględniają potrzeby i życzenia wyrażane przez grupy posługujące się tymi językami.
Będą one wspierać tworzenie ciał, jeśli to konieczne, mających na celu doradzanie władzom
we wszystkich sprawach dotyczących języków regionalnych lub mniejszościowych.
5.
Strony zobowiązują się stosować, z niezbędnymi zmianami, zasady wymienione
powyżej w ustępach 1 do 4 do języków nieterytorialnych. Jednakże w odniesieniu do tych
języków istota i zakres działań podejmowanych dla realizacji niniejszej Karty powinny być
określane w sposób elastyczny, z uwzględnieniem potrzeb i życzeń oraz z poszanowaniem
tradycji i cech charakterystycznych grup posługujących się tymi językami.
CZĘŚĆ III
ŚRODKI PROMOCJI JĘZYKÓW REGIONALNYCH
LUB MNIEJSZOŚCIOWYCH W ŻYCIU PUBLICZNYM WYNIKAJĄCE
ZE ZOBOWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH W USTĘPIE 2 ARTYKUŁU 2
Artykuł 8
Oświata
1.
W sferze oświaty Strony zobowiązują się, w odniesieniu do terytorium, na którym te
języki są używane i w zależności od sytuacji każdego z tych języków oraz bez szkody dla
nauczania oficjalnego języka (języków), do:
a)
(i) udostępnienia oświaty przedszkolnej w odpowiednich językach regionalnych lub
mniejszościowych; lub
(ii) udostępnienia znacznej części oświaty przedszkolnej w odpowiednich językach
regionalnych lub mniejszościowych; lub
(iii)zastosowania jednego ze środków przewidzianych w punktach (i) oraz (ii) ustępu a)
przynajmniej do tych dzieci, których rodziny tego sobie życzą i których liczba jest
uważana za wystarczającą; lub
(iv)tam, gdzie oświata przedszkolna nie należy bezpośrednio do właściwości władz
publicznych, sprzyjania lub zachęcania do podejmowania działań przewidzianych w
punktach od (i) do (iii) w ustępie a);
b)
(i) udostępnienia oświaty podstawowej w odpowiednich językach regionalnych lub
mniejszościowych; lub
(ii) udostępnienia znacznej części oświaty podstawowej w odpowiednich językach
regionalnych lub mniejszościowych; lub
(iii)zapewnienia, w ramach oświaty podstawowej, możliwości nauczania odpowiednich
języków regionalnych lub mniejszościowych jako integralnej części programu; lub
(iv)zastosowania jednego ze środków przewidzianych w punktach (i) oraz (ii) ustępu a)
przynajmniej do tych uczniów, których rodziny tego sobie życzą i których liczba jest
uważana za wystarczającą;
c)
(i) udostępnienia oświaty na poziomie średnim w odpowiednich językach regionalnych
lub mniejszościowych; lub
(ii) udostępnienia znacznej części oświaty na poziomie średnim w odpowiednich językach
regionalnych lub mniejszościowych; lub
(iii)zapewnienia, w ramach oświaty na poziomie średnim, możliwości nauczania
odpowiednich języków regionalnych lub mniejszościowych jako integralnej części
programu; lub
(iv)zastosowania środków określonych w punktach od (i) do (iii) w ustępie c),
przynajmniej w stosunku do uczniów, którzy sobie tego życzą, a których liczba jest
uważana za wystarczającą;
d)
(i) udostępnienia oświaty zawodowej w odpowiednich językach regionalnych lub
mniejszościowych; lub
(ii) udostępnienia znacznej części oświaty zawodowej w odpowiednich językach
regionalnych lub mniejszościowych; lub
(iii)zapewnienia w ramach oświaty zawodowej możliwości nauczania odpowiednich
języków regionalnych lub mniejszościowych jako integralnej części programu; lub
(iv)zastosowania jednego ze środków przewidzianych punktach od (i) do (iii) w ustępie d),
przynajmniej w stosunku do tych uczniów, którzy sobie tego życzą, a których liczba
jest uważana za wystarczającą;
e)
(i) udostępnienia oświaty uniwersyteckiej lub innej na poziomie wyższym w językach
regionalnych lub mniejszościowych; lub
(ii) zapewnienia możliwości studiowania tych języków jako przedmiotów uniwersyteckich
lub innych na poziomie wyższym; lub
(iii)jeśli ze względu na rolę państwa w stosunku do instytucji oświatowych na poziomie
wyższym punkty (i) oraz (ii) nie mogą być stosowane, zachęcania lub zezwalania na
wprowadzenie uniwersyteckiej lub innych form oświaty na poziomie wyższym w
językach regionalnych lub mniejszościowych lub też umożliwienie studiowania tych
języków, jako przedmiotów uniwersyteckich lub innych na poziomie wyższym;
f)
(i) dążenia do wprowadzenia kursów oświatowych dla dorosłych i w ramach edukacji
ciągłej, w znacznej części lub w całości w językach regionalnych lub
mniejszościowych; lub
(ii) proponowania tych języków jako przedmiotów oświaty dla dorosłych lub edukacji
ciągłej; lub
(iii)jeśli władze publiczne nie są bezpośrednio właściwe w sprawach oświaty dla
dorosłych, sprzyjania lub zachęcania do proponowania tych języków jako przedmiotu
oświaty dla dorosłych lub edukacji ciągłej;
g) podjęcia działań w celu zapewnienia nauczania historii i kultury, która ma swoje
odzwierciedlenie w językach regionalnych lub mniejszościowych;
h) zapewnienia podstawowych i dalszych szkoleń nauczycieli, niezbędnych dla wdrożenia
punktów z ustępów a) do g), które zostały przyjęte przez Stronę;
i) powołania rady lub rad nadzorczych odpowiedzialnych za kontrolę podjętych działań i
osiągniętego postępu we wprowadzaniu i rozwijaniu nauczania języków regionalnych lub
mniejszościowych oraz za przygotowanie okresowych raportów o dokonanych ustaleniach,
które będą podawane do wiadomości publicznej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]