ewaluacja w edukacji, medyczne, dydaktyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
EWALUACJA W EDUKACJI
W polskim systemie kształcenia coraz bardziej upowszechniają się różnorodne działania
określane jako ewaluacja. Ewaluacja przestała być „nowinką”, a wręcz staje się, domeną
edukacyjnego działania. Nieustannie intrygujące jest pytanie o to, czym jest ewaluacja. W Słowniku
Języka Polskiego PWN znajdziemy następujące hasło: „ewaluacja - ustalenie wartości i ceny czegoś,
ocenianie, oszacowanie”. Potocznie przyjęło się rozumieć ewaluację jako synonim oceniania i
kontroli, czasem także jako wartościowanie i szacowanie wartości. Upowszechnia się przekonanie, że
„ewaluować może , a nawet powinien, każdy wszystko. W literaturze znanej nauczycielom można
znaleźć np. takie sformułowania
1
: „Każdy dokonuje ewaluacji w celu podniesienia jakości tego, co
robi. Co można ewaluować? A więc wszystko: rozwój ucznia, programy autorskie, prace nauczyciela,
atmosferę, organizację zajęć, formy doskonalenia itp. Kto może ewaluować? Wszyscy. Nauczyciele
pracę uczniów, uczniowie pracę nauczycieli, rodzice pracę szkoły itp.” Rodzi się zatem pytanie o sens
używania terminu
ewaluacja
w kontekstach, w których doskonale radzi sobie ocenianie. Poddawać
ewaluacji można rzeczywiście wszystko. Najpierw jednak należy zadać sobie pytanie: po co i jakim
kosztem? Jeśli przyjmiemy, że podstawową funkcją ewaluacji jest dostarczanie tzw. interesariuszom
danych pozwalających podejmować decyzje, należy bardzo dokładnie sprecyzować przedmiot
ewaluacji (co będzie poddane ewaluacji?). Mogą nim być procesy i działania, co do których wiadomo,
że można cokolwiek zmienić w ich przebiegu.
Trochę historii ...
Ewaluacja to słowo pochodzące z języka francuskiego oznaczające oszacowanie lub określenie
wartości, czasem również ocenę. Takie znaczenie ma też w literaturze anglojęzycznej. Pojęcie to
również w Polsce nie jest niczym nowym, gdyż w 1929 roku słownik M. Arcta mówi o niej: „ocenianie,
oszacowanie, określenie wartości”.
Tradycja badań ewaluacyjnych sięga zatem początków XX wieku, kolebką badań ewaluacyjnych są
Stany Zjednoczone.
Pierwsze próby udokumentowanej oceny wyników nauczania prowadził w USA Joseph M. Rice (1857-
1934), lekarz z wykształcenia wykonujący zawód inspektora oświaty. W jego pionierskich
poczynaniach interesowało go głównie podniesienie skuteczności nauczania. Jego praca i
doświadczenia pozwalały po raz pierwszy porównywać poziom pracy szkół.
Pierwsze badania ewaluacyjne przeprowadzono w USA w latach 20-tych a teoria ewaluacji została po
raz pierwszy zaproponowana w 1949 roku przez R. Tylera. Obecnie funkcjonujące pojęcia ewaluacji
kształtującej (ang. formative evaluation) i sumującej (ang. summative evaluation) zostały
wprowadzone przez Michaela Scrivena w 1967 roku w książce
Metodologia ewaluacji
(The
Metodology of Evaluation). Właśnie w latach 60-tych nastąpił dynamiczny rozwój tej dyscypliny –
głównie w USA i państwach zachodnioeuropejskich.
Ewaluacja stała się niezależną dyscypliną badań społecznych.
Trzy modele ewaluacji
Ewaluacja biurokratyczna
jest nakazem prawnym formułowanym w edukacji przez instytucje nadzoru pedagogicznego.
Ewaluator, będący niejako „na usługach” tych agencji rządowych, które sprawują kontrole i
nadzór nad edukacją, sporządza dokumenty (raporty), które warto mieć na wypadek zewnętrznej
kontroli.
Ewaluacja autokratyczna
sprowadza ewaluatora do roli eksperta. Jest on badaczem społeczności; musi być znawcą
przedmiotu ewaluacji.
Ewaluacja demokratyczna
szkoła jako organizacja ucząca innych i ucząca się,
ewaluator animuje proces wymiany informacji wielu grup osób zainteresowanych jakością
edukacji. Dzięki ewaluacji szkoła dowiaduje się czegoś nowego o sobie i stąd czerpie motywację
do podejmowania działań projakościowych.
1
Jadwiga Krzyżewska – Poradnik... W-wa 1982r.
Definicje ewaluacji
Badanie własności obiektu
Systematyczne badanie wartości lub zalet jakiegoś obiektu. (Joint Committee on Standards for
Educational Programs, Projects and Materials)
Systematyczny proces obejmujący zbieranie informacji oraz zdawanie relacji (w postaci raportu)
z tego, jak się rzeczy mają z intencją dostarczenia danych ułatwiających podejmowanie decyzji.
(H. Simon)
Systematyczne zbieranie informacji z pewnego zakresu, którego celem jest dostarczenie
przydatnej informacji zwrotnej.
Proces zbierania informacji i ich interpretacja w celu podejmowania decyzji; (zdyscyplinowana
ocena). (H. Komorowska)
Proces diagnostyczno - oceniający, zawierający w sobie elementy pomiaru, osądu i decyzji. (J.J.
Guilbert)
Ewaluacja jest procesem systematycznego gromadzenia informacji na temat działania,
właściwości i rezultatów programów, personelu oraz produktów. (M.Q.Patton)
Zaplanowane i systematyczne działanie uwidaczniające, w jakim stopniu zostały osiągnięte cele.
Najprościej ewaluację można określić jako ustalanie wartości czegoś. Ewaluacja jest częścią
procesu podejmowania decyzji. Obejmuje wydawanie opinii o wartości działania poprzez
systematyczne, jawne zbieranie i analizowanie o nim informacji w odniesieniu do znanych
celów, kryteriów i wartości. (Kath Aspiwall i in. „Co to jest ewaluacja? w red. H. Mizerek)
Proces zmierzający do stwierdzenia, w jakim stopniu zamierzone cele [edukacji] są rzeczywiście
realizowane.
Ewaluacja to sztuka zadawanie pytań.
Systematyczne badanie zdarzeń, które mają miejsce w ramach realizowanego programu bądź
stanowią jego konsekwencję.
Systematyczny i jawny proces zbierania informacji na temat istoty, charakteru i wartości
interesujących (praktyka) zjawisk.
Ewaluacja ma służyć nie uzasadnieniu [programu], lecz poprawie istniejącego stanu rzeczy. (C.
Robin)
Tezy o istocie ewaluacji
Ewaluacja nie jest z natury obojętna dla otoczenia. Jej prowadzeniu towarzyszą liczne konteksty
i dylematy etyczne i polityczne.
Ewaluacja to działanie usystematyzowane.
Ewaluacja to proces i powstały w jego wyniku produkt.
Ewaluacja dotyczy strategii i działań praktycznych.
Ewaluacja w oświacie to proces usystematyzowanego opisu obiektów edukacyjnych.
Proces ewaluacji obejmuje:
I. rozeznanie problemu,
II. zebranie i analizę odpowiednich danych,
III. udostępnienie wyników.
Ewaluacja może być autokratyczna, demokratyczna lub biurokratyczna.
Ewaluacja może być formatywna (bieżąca, kształtująca) lub konkluzywna (sumująca, końcowa).
Ewaluacja może być zewnętrzna lub wewnętrzna.
Autoewaluacja (nie samoewaluacja) to coś innego niż ewaluacja wewnętrzna.
Ewaluacji nie należy utożsamiać z monitorowaniem.
Ewaluacja ma mało wspólnego z ocenianiem, kontrolą, inspekcją, nadzorowaniem.
Pomiar dydaktyczny, mierzenie jakości oraz ewaluacja to zbliżone, ale nie tożsame strategie
działania w edukacji.
Standardy ewaluacji
Użyteczność
ewaluacja nie ma sensu, gdy brak jest widoków, że jej wyniki zostaną wykorzystane.
Wykonalność
ewaluację należy prowadzić tylko wtedy, gdy jest to możliwe ze względów politycznych i
praktycznych, a efekty równoważą poniesione koszty.
Poprawność
ewaluacja będzie przeprowadzona legalnie, etycznie i z uwzględnieniem dobra jej uczestników
oraz tych, których ona dotyczy.
Dokładność
ewaluacja zostanie przeprowadzona profesjonalnie, fachowo i precyzyjnie.
Opracowała Halina Król
[ Pobierz całość w formacie PDF ]