etapy rehabilitacji kardiologicznej, Fizjoterapia, pojedyńcze - fizjo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Folia Cardiol.
2004, tom 11, supl. A, A1–A3
Copyright © 2004 Via Medica
ISSN 1507–4145
1. Definicja, zadania, etapy
i efekty rehabilitacji kardiologicznej
Motto:
„Rehabilitacja powinna być integralną częścią
postępowania dla każdego chorego na serce”
(
World Health Organization
, 1993)
1.1. Wstęp
1.2. Definicja rehabilitacji kardiologicznej
W ostatnich 10 latach zrewolucjnizowano dia-
gnostykę i terapię większości najczęściej występu-
jących chorób układu krążenia. W dobie fascynacji
kardiologią interwencyjną i postępami w zakresie far-
makoterapii, za których sukcesami kryją się ogrom-
ne nakłady finansowe przeznaczone na badania na-
ukowe, nie zawsze dostrzega się, że rehabilitacja
kardiologiczna także jest dziedziną z dorobkiem na-
ukowym pozwalającym na zredagowanie zasad postę-
powania, które byłyby powszechnie akceptowane.
Ostatnie skorygowane stanowisko Grupy Ro-
boczej Rehabilitacji i Fizjologii Wysiłku Europej-
skiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC,
Eu-
ropean Society of Cardiology
) ukazało się w 1992 r.,
wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO,
World Health Organization
) w 1993 r., stanowisko
Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego
(AHA,
American Heart Society
) w 1994 r., a Amery-
kańskiego Towarzystwa Rehabilitacji Kardiologicz-
nej i Pulmonologicznej (AACVPR,
American Asso-
ciation of Cardiovascular and Pulmonary Rehabili-
tation
) w 1999 r. Aktualne, uproszczone elementy
zaleceń rehabilitacyjnych można znaleźć jedynie
w opracowaniach ESC i AHA, omawiających wybra-
ne jednostki chorobowe oraz w stanowiskach ESC
i AHA/AACVPR, dotyczących znaczenia rehabilita-
cji kardiologicznej we wtórnej prewencji.
Na spotkaniach Sekcji Rehabilitacji i Fizjologii
Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
postulowano usystematyzowanie wiedzy w tym za-
kresie. Zarząd Główny PTK powołał Komisję w celu
opracowania odpowiednich standardów.
W opracowaniu wykorzystano ponad 50-letni
dorobek specjalistów polskiej rehabilitacji kardio-
logicznej oraz wyniki aktualnych badań, prezento-
wane w światowym piśmiennictwie.
Według WHO „rehabilitacja jest komplekso-
wym i skoordynowanym stosowaniem środków me-
dycznych, socjalnych, wychowawczych i zawodo-
wych w celu przystosowania chorego do nowego
życia i umożliwienia mu uzyskania jak największej
sprawności”.
W przypadku osób z chorobami układu sercowo-
-naczyniowego mówi się o kompleksowej rehabili-
tacji kardiologicznej (KRK).
Stałymi elementami KRK są:
— ocena stanu klinicznego chorego;
— optymalizacja leczenia farmakologicznego;
— rehabilitacja fizyczna — stopniowe i kontro-
lowane podejmowanie wysiłku fizycznego, do-
stosowanego do indywidualnych możliwości
chorego;
— rehabilitacja psychospołeczna — mająca na
celu nauczenie chorego radzenia sobie w sy-
tuacjach stresorodnych, stanach emocjonal-
nych, takich jak lęk i/lub depresja, akcepta-
cji ograniczeń wynikających z następstw cho-
roby;
— diagnostyka i zwalczanie czynników ryzyka
choroby niedokrwiennej serca;
— modyfikacja stylu życia;
— edukacja pacjentów i ich rodzin;
— monitorowanie efektów KRK;
Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna to
proces, który należy:
— wdrażać bezzwłocznie;
— kontynuować w sposób ciągły;
— prowadzić wieloetapowo;
— dostosować do indywidualnych potrzeb chore-
go w zależności od jego stanu klinicznego;
— prowadzić w sposób akceptowany przez pacjen-
ta i jego otoczenie.
www.fc.viamedica.pl
A1
Folia Cardiol. 2004, tom 11, supl. A
1.3. Etapy rehabilitacji kardiologicznej
Czas trwania II etapu rehabilitacji powinien
wynosić 4–12 tygodni.
W trakcie realizacji KRK wyróżnia się okres
wczesnej rehabilitacji (etap I i II) oraz okres późnej
rehabilitacji (etap III).
Etap III
Etap ten obejmuje późną rehabilitację ambula-
toryjną, której celem jest poprawa tolerancji wysił-
ku, podtrzymanie dotychczasowych efektów lecze-
nia i rehabilitacji oraz zmniejszenie ryzyka nawro-
tu choroby. Etap III powinien trwać do końca życia.
Może on być organizowany przez poradnie re-
habilitacji kardiologicznej, poradnie kardiologiczne
lub lekarzy rodzinnych przeszkolonych w zakresie
rehabilitacji kardiologicznej.
Etap I
Pierwszy etap obejmuje rehabilitację szpitalną
na oddziale intensywnej opieki medycznej, oddzia-
le pooperacyjnym, oddziale kardiologii, chorób we-
wnętrznych lub rehabilitacji kardiologicznej. Etap
ten kończy się, gdy stan kliniczny chorego umozli-
wia wypisanie go do domu.
Podstawowym celem I etapu rehabilitacji jest
jak najszybsze osiągnięcie przez chorego samodziel-
ności i samowystarczalności w zakresie czynności
codziennych oraz przeciwdziałanie skutkom unie-
ruchomienia.
Etap ten powinna zakończyć próba wysiłkowa,
służąca określeniu zasad rehabilitacji w II etapie lub
kwalifikacji do dalszej diagnostyki i leczenia (nie
dotyczy to pacjentów, u których istnieją bezwzględ-
ne przeciwwskazania do wykonania badania wysił-
kowego).
1.4. Efekty rehabilitacji kardiologicznej
Pozytywne efekty KRK to:
— modyfikacja czynników ryzyka choroby niedo-
krwiennej serca;
— zwiększenie aktywności fizycznej;
— zaprzestanie palenia tytoniu;
— obniżenie wartości ciśnienia tętniczego;
— zmniejszenie masy ciała;
— poprawa profilu lipidowego;
— poprawa matabolizmu węglowodanów;
— zmniejszenie insulinooporności;
— poprawa czynności śródbłonka;
— zahamowanie rozwoju, a nawet regresja
miażdżycy i jej klinicznych konsekwencji;
— poprawa wydolności układu krążeniowo-odde-
chowego;
— poprawa wydolności narządu ruchu;
— poprawa sprawności psychofizycznej;
— mobilizacja pacjenta do współpracy w procesie
kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej.
Niniejsze skutki umożliwiają zmniejszenie
śmiertelności z powodu ostrych incydentów serco-
wych, opóźnienie rozwoju choroby, skrócenie cza-
su leczenia po ostrych incydentach sercowych i za-
ostrzeniach, co umożliwia realizację dwóch podsta-
wowych celów postępowania lekarskiego, którymi
są: poprawa jakości życia oraz wydłużenie życia.
Etap II
Drugi etap rehabilitacji można przeprowadzić
w szpitalu, ambulatorium lub domu.
Rehabilitacja szpitalna
Jest realizowana w warunkach stacjonarnych
na oddziałach rehabilitacji kardiologicznej lub
w szpitalach uzdrowiskowych rehabilitacji kardio-
logicznej.
Stacjonarna forma II etapu rehabilitacji jest
konieczna u osób z wysokim ryzykiem powikłań ser-
cowo-naczyniowych, z poważnymi chorobami
współistniejącymi, u pacjentów mieszkających
w złych warunkach socjalnych i małych odległych
miejscowościach.
Rehabilitacja ambulatoryjna wczesna
Prowadzą ją poradnie lub zakłady rehabilitacji
kardiologicznej (pożądane zaplecze szpitalne).
Forma ta może być wykorzystana szczególnie
u pacjentów młodszych, z dużych ośrodków miej-
skich, z niepowikłanym przebiegiem I etapu rehabi-
litacji; może być także kontynuacją formy stacjonar-
nej — u chorych, u których okres wczesnej rehabi-
litacji stacjonarnej okazał się niewystarczający.
Piśmiennictwo
Ades P.A. Cardiac rehabilitation and secondary preven-
tion of coronary heart disease. N. Engl. J. Med. 2001;
345: 892–902.
American Association of Cardiovascular and Pulmonary
Rehabilitation. Guidelines for Cardiac Rehabilitation
and Secondary Prevention Programs. Wyd. 3. Cham-
paign, IL. Human Kinetics Publishers; 1999.
Balady G.J., Ades P.A., Comoss P. i wsp. Core compo-
nents of cardiac rehabilitation/secondary prevention
programs. A statement for healthcare professionals
Rehabilitacja wczesna w warunkach domowych
Jest prowadzona pod nadzorem poradni reha-
bilitacji kardiologicznej, poradni kardiologicznej lub
przez lekarza rodzinnego przeszkolonego w reha-
bilitacji kardiologicznej.
A2
www.fc.viamedica.pl
Definicja, zadania, etapy i efekty rehabilitacji kardiologicznej
from the American Heart association and the Ameri-
can Association of Cardiovascular and Pulmonary Re-
habilitation. Circulation 2000; 102: 1069–1073.
Cobelli F., Tavazzi L. Relative role of ambulatory and residen-
tial rehabilitation. J. Cardiovasc. Risk 1996; 3: 172–175.
Dylewicz P., Borowicz-Bieńkowska S., Deskur-Śmielecka
E., Przywarska I. Cardiac rehabilitation. W: Kirch W.
(red.). Public health in Europe. Springer-Verlag, Ber-
lin, Heidelberg, New York 2003: 219–225.
Dylewicz P., Przywarska I., Borowicz-Bieńkowska S. Zasa-
dy rehabilitacji pozawałowej. W: Opolski G., Filipiak K.J.,
Poloński L. (red.). Ostre zespoły wieńcowe. Urban
& Partner, Wrocław 2002: 466–471.
Giannuzzi P. Saner H., Björnstad P. i wsp. Secondary pre-
vention through cardiac rehabilitation. Position paper
of the Working Group on Cardiac Rehabilitation and
Exercise Physiology of the European Society of Cardio-
logy. Eur. Heart J. 2003; 24: 1273–1278.
Joliffe J.A., Rees K., Taylor R.S. i wsp. Exercise-based
rehabilitation for coronary heart disease. The Co-
chrane Library, Oxford 2001.
Lear S.A., Ignaszewski A. Cardiac rehabilitation: a com-
prehensive review. Curr. Control. Trials Cardiovasc.
Med. 2001; 2: 221–232.
O’Connor G.T., Buring J.E., Yusuf S. i wsp. An overview of
randomized trials of rehabilitation with exercise after
myocardial infarction. Circulation 1989; 80: 234–244.
Oldridge N.B., Guyatt G.H., Fischer M.E. i wsp. Cardiac
rehabilitation after myocardial infarction. Combined
experience of randomized clinical trials JAMA 1988;
260: 945–950.
Recommendations by the Working Group on Cardiac Re-
habilitation of the European Society of Cardiology.
Long-term comprehensive care of cardiac patients.
Eur. Heart J. 1992; 13 (supl. C): 1C–45C.
Rudnicki S. Rehabilitacja w chorobach układu krążenia
i po operacjach serca. W: Kwolek A. (red.). Rehabilita-
cja medyczna. T. II. Urban & Partner, Wrocław 2003:
309–338.
Taylor R.S., Brown A., Ebrahim S. i wsp. Exercise-based
rehabilitation for patients with coronary heart disease:
systematic review and meta-analysis of randomized
controlled trials. Am. J. Med. 2004; 116: 682–692.
Wenger N.K., Smith L.K., Froelicher E.S., Comoss P.
Cardiac rehabilitation. A guide to practice in the
21
st
century. Marcel Dekker, Inc., New York, Basel
1999.
World Health Organization Expert Committee on Reha-
bilitation after Cardiovascular Diseases, with Special
Emphasis on Developing Countries. Rehabilitation af-
ter cardiovascular diseases, with special emphasis on
developing countries: report of a WHO expert com-
mittee. WHO, Geneva World Health Organ Tech. Rep.
Ser. 1993; 831: 1–122.
www.fc.viamedica.pl
A3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]