farmakologia 2, Farmacja, farmakologia(3)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Farmakologia wykład 2 11.09.2010
Losy leku w ustroju
LADME
– skrót oznaczający to co dzieje się od momentu podania leku do ustroju aż do
momentu wydalenia.
L – liberatio
–
uwolnienie
substancji leczniczej z jej postaci . Podany lek jest w postaci
kapsułki, czopka, tabletki itp, a dawka substancji leczniczej stanowi tylko jakiś procent
lekarstwa – np.2,5 mg. Substancja musi się uwolnić, a potem musi ,,przejść'' do miejsca
wchłonięcia.
Podanie leku – rozpad – rozpuszczenie – przechodzi do miejsca wchłonięcia.
A – absorbcja
– wchłanianie.
Przenoszenie substancji leczniczej z miejsca wchłaniania do krążenia ogólnego,
( błona śluzowa, skóra własciwa –to miejsce wchłonięcia leku).
Wchłanianie leków jest zależne od właściwości fizykochemicznych samej substancji, od
tego jak szybko rozpuszcza się w wodzie, jaki ma stopień jonizacji, w jakiej jest postaci.
Rodzaj wchłaniania zależy też od właściwości błon biologicznych.
Rodzaje wchłaniania – rodzaje transportu – przez błonę z miejsca wchłaniania do
krwioobiegu.
1. Dyfuzja bierna – na zasadzie gradientu stężeń – jest to najprostszy sposób transportu
– polega na tym że substancja lecznicza z jednej strony błony biologicznej zostaje
przeniesiona na drugą jej stronę bez udziału energii, przenośników i innych
mechanizmów dodatkowych. Polega na wyrównaniu stężeń, a warunkiem jaki muszą
spełniać cząteczki substancji leczniczej jest ich niewielki rozmiar i rozpuszczalność
w wodzie.
2. Transport z tworzeniem par jonowych – jest to rodzaj dyfuzji biernej ale tuwystępują
pary jonowe które ułatwiają przejście bardzo dużych cząsteczek.
Pary jonowe to anion i kation. Zależnie od tego jaki ładunek na substancja lecznicza,
to będzie tworzyła parę albo z kationem albo z anionem.
3. Transport przez pory – transport konwekcyjny – warunkiem takiego transportu jest
rozmiar cząsteczki – największa średnica cząsteczki substancji leczniczej nie może
być większa niż średnica pory przez którą ma zajść transport, oraz cząsteczka musi
być dobrze rozpuszczalna w wodzie.(vit.C, kofeina).
4. Transport aktywny – zachodzi wbrew gradientowi stężeń, z nakładem energii ATP
oraz nie zależy od wielkości, rozpuszczalności ani od stopnia jonizacji.
(glukoza, aminokwasy,hormony).
5. Pinocytoza – jest to odmiana fagocytozy i polega na przenoszeniu substancji
leczniczej jest wynikiem wklęśnięcia błony komórkowej i oddzielenia się –
tzw.pęcherzyka pinocytarnego – następnie dochodzi do rozpadu otoczki pęcherzyka i
uwolnienia substancji leczniczej. W ten sposób przenoszone są witaminy
rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E, K.
D – dystrybucja
– roznoszenie substancji z krwią po całym organizmie.
Działa tylko lek wolny – to znaczy lek nie związany z żadnymi białkami występującymi we
krwi. Zawsze jakiś dany procent wchłoniętego leku będzie związany z białkami i ten
procent nie będzie działał (np : gdy zwiąże się 30 % to skutecznie będzie działało tylko 70%
podanej substancji leczniczej) ta właściwość jest zawsze uwzględniana przy wprowadzanej
dawce.
Jeżeli stosujemy 2 lub więcej leków które wiążą sie z białkami to istnieje powarzne ryzyko
interakcji – bo dokładnie nie wiadomu który lek będzie wiązał sie szybciej i bedzie miał
silniejsze powinowadztwo. Są grupy leków przy których jest to poważna sytuacja i są to :
–doustne leki przeciwcukrzycowe
–leki przeciwzakrzepowe
–antykoncepcyjne
–teofilina – leki na astmę
– leki przeciwarytmiczne
M – metabolizm
– biotransformacja - w największym stopniu zachodzi w wątrobie, (w
znacznie mniejszym w nerkach, skórze, płucach). Chodzi o przetworzenie substancji na
taką którą będzie łatwiej usunąć z organizmu.
W komórkach wątroby znajdują się tzw enzymy mikrosomalne wątroby które są
bezpośrednio odpowiedzialne za przeprowadzenie wszystkich kluczowych reakcji.
Pracą tych enzymów steruje cytochrom p450 i my możemy działać na pracę tego całego
układu. Działając induktorem na cytochrom będziemy go pobudzali do szybszej pracy a co
za tym idzie do szybszego działania enzymów mikrosomalnych – efektem będzie szybsze
rozkład substancji, szybsze jej wydalenie a więc i krótszy czas działania, odwrotnie będzie
jeśli na cytochrom zadziałamy inhibitorem.
Metabolizm substancji czynnych przebiega w 2 fazach :
1- faza – jest to początek przemian substancji aktywnych w formę nieaktywną.
Typy tych reakcji przygotowawczych: utlenianie, redukcja, alkilacja, hydroliza, izomeracja,
racemizacja, dehalogenacja, dezaminacja, dehydrogenizacja, ipt
2- faza polega na sprzęganiu produktu który powstał w 1 fazie.
Reakcje sprzęgania zachodzą z różnymi związkami chemicznymi a ich celem jest zmiana
charakteru cząsteczki danej substancji na hydrofilny, czyli rozpuszczalny w wodzie.
(sprzęganie np z kwasem siarkowym, glicyną, glukozą, aminokwasami.)
E- excretion- wydalanie
jeśli leki są już hydrofilne wtedy wydalane są najczęściej przez nerki rzadziej z potem
żółcią, śliną i kałem.
Takie same środowisko sprzyja dłuższemu działaniu „swój sprzyja swemu” gdy chcemy by
substancja kwasowa pozostała dłużej w organizmie zakwaszamy organizm.
Ze ślina wydalamy substancje rozpuszczalne w tłuszczach małe
Z potem cząsteczki nie zjonizowane, alkohol, witaminę B, słabe zasady i kwasy
Z żółcią duże cząsteczki
Powikłania polekowe
– działania nie pożądane, każde nie zamierzone następstwo,
działania substancji leczniczej zastosowanej w dawce terapeutycznej zgodnie ze
wskazaniami. (działanie indywidualne)
Efekt uboczny
– niepożądany efekt, związany z daną substancją farmakologiczną
Uczulenie na leki – cecha indywidualna, częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.
Objawy: świąd, swędzenie.
Wstrząs anafilaktyczny
– rodzaj uczulenia, zagraża życiu, objawia się obrzękiem krtani co
prowadzi do stanu spastycznego oskrzeli, może wystąpić np. po szczepionkach,
znieczuleniu dożylnym, kontraście.
Interakcje leków z pożywieniem
– pokarm wpływa na szybkość działania leków - stopień
wypełnienia żoładka opóźnia działanie. Nie wskazane jest popijanie leków sokami , bo
zakwaszamy organizm, nie powinno się brać antybiotyków z mlekiem, a leków z układu
nerwowego z kawą i herbatą (posiadaja garbniki które blokują ich wchłanianie).
Rodzaje pokarmów a pH:
Środowisku kwasowemu sprzyjają cytrusy, mięsa, jaja
A zasadowemu mleko, ryby warzywa.
Pokarm a metabolizm
Sok grejpfrutowy przyśpiesza działanie – induktor enzymów mikrosomalnych wątroby.
Dieta wysokobiałkowa a nisko węglowodanowa nasila metabolizm, leki działają krócej(tak
samo i dym papierosowy).
Duże ilości alkoholu – indukcja enzymów mikrosomalnych, leki powinno się podawać w
większej ilośći.
Chesse efekt
– niektóre produkty zawierają tyraminę, np. sery pleśniowe, owoce morza,
wino podanie ich z pewnymi lekami powoduje – przełomy ciśnieniowe.
Wydalanie leków
Dieta jarska (zasadowa) – nasila wydalanie leków o charakterze kwaśnym, a przyspiesza o
charakterze zasadowym. Odwrotnie dieta mięsna – przyspiesza wydalanie l.zasadowych a
sprzyja działaniu l. Kwaśnych.
Indywidualizacja terapii.
Dzieci:
niedojrzały układ pokarmowy, nerwowy,
silniej działają: hormony, leki na ośrodkowy układ nerwowy, skórę, zastrzyki domięśniowe
(brak tk.tłuszczowej)
Osoby starsze:
Zmniejszana dawka, osłabienie narządów, gorsze ukrwienie, pH zasadowe, nerki gorzej
filtrują, więcej tkanki tłuszczowej, zanik tkanki mięśniowej, wydłużenie czasu działania
leków, bo wątroba słabiej metabolizuje, skóra zrogowaciała.
Kobiety w ciąży :
Kategorie leków podzielone w oparciu o badania na kobietach w ciąży wykaz FDA:
•
A – leki najbezpieczniejsze nie ma szkodliwego działania
•
B – badania na ciężarnych zwierzętach nie wykazały działań niepożądanych ale brak
badań na kobietach.
•
C – badania na zwierzętach – działania szkodliwe dla płodu – brak badań na
kobietach, podawane tylko wtedy kiedy korzyści przewyższają ryzyko
•
D – udokumentowane ryzyko dla płodu – leki stosowane w stanie bezpośredniego
zagrożenia życia kobiety
•
X – bezwzględnie przeciwwskazane
Chronofarmakoterapia:
podawanie leków dostosowane do rytmów biologicznych organizmu najczęściej chodzi o
rytm dobowy:
•
insulina – 15 minut po posiłku
•
kortykosteroidy – hormony nadnerczy – 5 -6 rano
•
na wrzody żołądka – 17.00
•
na cholesterol - w nocy
•
leki przeciwzakrzepowe – heparyna najlepiej przyswajana o 4 rano – najgorzej o
godzinie 8 rano
•
na nadciśnienie – też najlepiej rano
[ Pobierz całość w formacie PDF ]