Farmakokinetyka, Farmacja, Farmakologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->FARMAKOKINETYKAFarmakokinetykazajmuje się losami leku w ustroju.Dawka na recepcie↓Dawka przyjęta↓←”współpraca” z pacjentem←Wchłanianie(dostępnośćbiologiczna,efektpierwszegoprzejścia)←Eliminacja (metabolizm, wydalanienerkowe)Dystrybucja→StęŜenie leku we krwi(wiązanie leku z białkami,przepływ krwi)↓StęŜeniedziałania↓lekuwmiejscu←stan fizjologiczny organizmu←tolerancja na lek←interakcjeEFEKTTabletka↓Lek w płynach ustrojowychprzewodu pokarmowego↓Lek we krwi↓Lek w ustroju↓Efekt↓UWALNIANIEWCHŁANIANIEDYSTRYBUCJAMETABOLIZM i WYDALANIELek i jego metabolizm w moczuL– liberationA– absorbtionD– distributionM– metabolismE– excretion (elimination)WYDALANIEPodanie leku parenteralnie→brak barier do przejścia. Nie ma wchłaniania, gdy lek jestpodawany doŜylnie. KaŜda inna droga podania związana jest z koniecznością przeniknięcialeku przez liczne błony do krwi (musi pokonać róŜne bariery). Budowa naczyń włosowatych1umoŜliwia swobodną dyfuzję do określonych narządów. Zbudowane są one z pojedynczejwarstwy komórek nabłonka, nie mają komórek mięśniowych.Ksenobiotyk – substancja obca, która dostała się do ustroju.Wiele leków jest przenoszona na zasadzie transportu biernego (małe cząsteczki o niezbytskomplikowanej budowie, niskiej masie cząsteczkowej, prostej budowie przestrzennej,rozpuszczalne w tłuszczach, niezjonizowane). Większe cząsteczki transportowane są nazasadzie transportu ułatwionego (musi być róŜne stęŜenie leku po obu stronach błonykomórkowej). Transport aktywny wymaga duŜych nakładów energii (np.: pompa sodowa-potasowa). W błonie komórkowej istnieją równieŜ białka utrudniające dostanie się leków downętrza komórek.Drogi wprowadzenia leku do ustroju:1) Wewnętrzne:Do przewodu pokarmowego (doustnie, doodbytniczo);Pozajelitowo (iniekcje, wziewnie).2) Zewnętrznie:Na błony śluzowe;Na skórę.PRZEWÓD POKARMOWY:Jama ustna↓Przełyk→nie ma wchłaniania gdyŜ lek przebywa tu za krótko, śluzówka jest za gruba,trudno przepuszczalna). Istnieje szereg leków draŜniących ściany przełyku. MoŜe tospowodować przekrwienie a wręcz owrzodzenie przełyku. Takie leki powinny być popijaneduŜą ilością płynów.↓śołądek→uwalnianie substancji czynnej, wchłanianie. Wewnętrzna ściana Ŝołądka jestpofałdowana (dzięki temu duŜa powierzchnia wchłaniania). Istnieją teŜ liczne kosmki. Aleaby lek się szybko wchłonął substancja czynna musi dotrzeć do największej powierzchniwchłaniania. Przyspieszenie wchłaniania następuje poprzez popicie duŜą ilością płynu. Nawetgdy substancja jest nierozpuszczalna w wodzie to zostaje rozprowadzona po powierzchniŜołądka. W Ŝołądku jest środowisko mocno kwaśne (pH 1,5-2 na czczo). Leki to słabe kwasy,słabe zasady i nieliczne obojętne. Leki kwaśne np. Kwas acetylosalicylowy - większośćcząsteczek jest niezjonizowana, stąd leki o charakterze słabych kwasów lepiej wchłaniająsię z Ŝołądka. Leki zasadowe – są zjonizowane i będą się wchłaniać słabo, dopiero wdwunastnicy i jelitach będą dobrze wchłaniane.Treść pokarmowa działa osłaniająco na Ŝołądek. Ale wchłanianie się zwalnia. Na treścipokarmowej ( w zaleŜności czy jest płynna, półpłynna czy stała) leki mogą się adsorbować.Niektóre składniki pokarmu mogą wchodzić w reakcje z lekami. Głownie metale 2 i 3: Al, Ca,Fe, Mg. Tetracykliny i jony metali dwuwartościowych np., jony Ca (występujące w nabiale,mleku) – powstaje nierozpuszczalny kompleks, trudno wchłanialny. śelazo jako lekstosowany w anemii tworzy kompleksy trudno rozpuszczalne w wodzie z fitynianami ifosforanami występującymi w owocach i warzywach.2Leki alkalizujące np. Maalox, Algastrin zawierające tlenki, wodorotlenki glinu, wapnia imagnezu po podaniu neutralizują kwasy, pH ulega alkalizacji, zmienia się stopieńzjonizowania leku (to ma wpływ na wchłanianie).JeŜeli czynność perystaltyczna Ŝołądka jest duŜa to lek moŜe sie nie wchłonąć w całości –zaleŜność wchłaniania od czasu przebywania leku w Ŝołądku. Temperatura czy konsystencjapokarmu→pokarmy tłuste, lepkie i gorące przebywają w Ŝołądku dłuŜej. JeŜeli z takimpokarmem podamy lek to będzie on przebywał tu dłuŜej (lek kwaśny-lesze wchłanianie,zasadowy -opóźnienie wchłaniania). Niektóre leki jeŜeli przebywają w Ŝołądku zbyt długomogą ulec rozkładowi pod wpływem pH lub enzymów.↓Dwunastnica→odczyn jest tu zasadowy, zwalnia się wchłanianie leków kwaśnych,przyspiesza zasadowych. Odcinek krótki nie wpływający znacząco na wchłanianie.↓Jelito cienkie→tu główne wchłanianie leków. Przede wszystkim zasadowych ale równieŜkwaśnych. Jest tu duŜa powierzchnia wchłaniania (ok 14m2u dorosłego człowieka). Błonaśluzowa jest pokryta kosmkami. KaŜda cząsteczka ma tu większą szansę zetknąć się z błonąśluzową niezaleŜnie od obecności treści jelitowej.↓Jelito grube→nie odgrywa duŜego znaczenie we wchłanianiu, tu raczej zachodzi wydalanie.Wchłaniane są tu niewielkie ilości.Lek wchłania się do naczyń krwionośnych. Krew z przewodu pokarmowego zbierana jest doŜyły wrotnej wchodzącej do wątroby. Dalej Ŝyłą wątrobową do serca i na obwód. Wwątrobie część leków ulega efektowi pierwszego przejścia.Efekt pierwszego przejścia– efekt unieczynnienia części leku, który został wchłonięty wprzewodzie pokarmowym.Do krwi obwodowej trafia zwykle mniej leku niŜ sie wchłonęło z przewodu pokarmowego.Wszystkie leki oddziaływają na wątrobę. DuŜo leków działa hepatotoksycznie na komórkiwątroby (uszkadza je).↓Odbytnica (podanie doodbytnicze)→prawie całość (80 – 90%) odcinka nie odprowadza krwido wątroby. Lek dociera do wątroby rozcieńczony we krwi obwodowej. Działaniehepatotoksyczne jest mniejsze. Dawki leku są mniejsze, bo nie zachodzi metabolizm częścileku w wątrobie. Lek szybciej dociera do narządów. Korzystna droga, ale jeśli substancjama działanie draŜniące takie podanie jest uniemoŜliwione. Jest teŜ tu ograniczonewchłanianie niektórych leków.Doustnie moŜna podawać kaŜde postacie leku; leki doustne nie wymagają wyjaławiania.PODANIE POZAJELITOWE:Podajemy tą drogą generalnie płyny. Wszystkie preparaty muszą być jałowe i apirogenne(nie gorączkotwórcze).Podanie moŜe być:Śródskórne: próba tuberkulinowa, próby diagnostyczne (alergii), BARDZO SŁABEWCHŁANIANIE.3Podskórne: duŜo komórek tłuszczowych, mało naczyń krwionośnych, wchłanianie jestrównieŜ powolne. W ten sposób podaje się np.: insulinę, leki przeciwzakrzepowe,liczne szczepienia. Najwięcej tkanki tłuszczowej jest w okolicy brzucha.Podanie domięśniowe: lek jałowy i apirogenny, zazwyczaj mięśnie szkieletowe sądobrze ukrwione i następuje szybkie wchłanianie, tą drogą moŜna podawać zawiesinypłyny.Do łoŜyska naczyniowego: nie ma fazy wchłaniania, moŜna podać tylko roztwór wodny,nie mogą być w ten sposób podane zawiesiny (moŜliwość powstania zatorów), niemoŜna takŜe podawać roztworów olejowych. Podajemy zazwyczaj doŜylnie,dotętniczo rzadko stosowana, próbuje się w ten sposób podawać leki p\nowotworowe.MoŜna tak podać, gdy zmiany nowotworowe znajdują się w palcu? Podanie dotętniczebywa wykorzystywane w diagnostyce (środki kontrastowe: urografia, angiografia).Bardzo waŜna jest takŜe izotoniczność środków podawanych doŜylnie. Obkurczeniesię krwinek po podaniu do krwi roztworu hipertonicznego jest odwracalne. Natomiastbezpośrednio donaczyniowo nie moŜna podawać roztworów hipotonicznych.W przypadku reanimacji do lewej komory serca podaje się adrenalinę.Podanie dootrzewnowe stosowane bardzo rzadko, jest bardzo bolesne; kiedyś stosowanoprzy zapaleniach otrzewnej, przy wściekliźnie.Rzadko stosowane wstrzyknięcie doopłucnowe; do worka osierdziowego.Do kanału rdzenia kręgowego: leki miejscowo znieczulające (znieczulające dolną częśćciała).MoŜnapodawaćdostawowo(dotorebkistawowej)lekiprzeciwzapalne,przeciwreumatyczne. Lek wchłania się do krwi bardzo słabo.Implantacja podskórna – implantuje się substancje stałe, bardzo długotrwałe wchłanianie(raz na 4-5 miesięcy) np.: disulfiran ( zahamowanie metabolizmu C2H5OH na poziomiealdehydu octowego). MoŜna podawać hormony kory nadnerczy.Podanie leków drogą wziewną: szybkość wchłaniania z pęcherzyków płucnych jest bardzoduŜa. Im lepsze rozproszenie w aerozolu, tym lepsze lek moŜe głębiej dotrzeć. Do samychnaczyń i pęcherzyków płucnych moŜe dotrzeć gaz.Podtlenek azotu (znieczulenie ogólne utrata świadomości i utrata czucia bólu);cyklopropan (działanie znieczulające). Do samych pęcherzyków docierają takŜe pary łatwolotnych cieczy (znieczulenie ogólne): eter (wybuchowy i łatwopalny), halotan, chloroform. Woskrzelach im niŜej tym lek się łatwiej wchłania.Wziewnie podaje się: leki rozkurczające, p/zapalne, leki działające na receptory2(rozkurcz oskrzeli).Wziewnie moŜna łatwo przedawkować leki skutkiem jest pobudzenie akcji serca, kołatanieserca.PODANIE ZEWNĘTRZNE:Błony śluzowe są z reguły dobrze ukrwione.Jama ustna→najlepiej ukrwiona jest przestrzeń podjęzykowa: nitrogliceryna, Ŝeńskiehormony płciowe, leki rozszerzające naczynia krwionośne. Podaje się doustnie lekip/pleśniawkowe, odkaŜające, p/zapalne.4Nos→leki obkurczające naczynia krwionośne, zmniejszające przesączanie. Leki te mogą wznacznych ilościach przechodzić do krwi.Oko→na śluzówki oka stosuje się leki o działaniu miejscowym: leki p/bakteryjne,miejscowo znieczulające, odkaŜające, antybiotyki.Atropina podana doocznie powoduje rozszerzenie źrenic, jednak jej działanie ogólne jestograniczone. Odnotowano zatrucie atropiną przy leczeniu zeza u dzieci.Uszkodzenie błon śluzowych zwiększa wchłanianie.Pochwa→wszystkie substancje obce bardzo źle się wchłaniają. Podaje się w ten sposóbleki p\grzybicze, p\rzęsistkowe. Lek moŜe się wchłaniać ogólnie w przypadku nadŜerek,uszkodzeń błony śluzowej pochwy.WCHŁANIANIE LEKÓW PRZEZ SKÓRĘ:Warstwa rogowaNaskórekSkóra właściwaWarstwa rogowa stanowi naturalna warstwę ochronną przed róŜnego rodzaju czynnikami.W ten sposób stosuje się leki znieczulające, odkaŜające, p/histaminowe, p/bakteryjne.Warstwa rogowa jest słabo przepuszczalna.Zmiękczenie warstwy rogowej→cząsteczki leku przechodzą lepiej. Wszelkie maści napodłoŜach tłuszczowych ułatwiają penetrację leku. Promotory wchłaniania→ułatwiająpenetrację do wnętrza skóry. Najcieńsza jest skóra twarzy, w zgięciach stawowych, skórapowiek, worka mosznowego. Leki dobrze wchłaniają się z okolic owłosionych. Leki u osób ojasnej karnacji wchłaniają się szybciej. W przypadku stanów zapalnych połączonych zuszkodzeniem naskórka, wchłanianie leku odbywa się na takiej samej zasadzie jak przezbłony śluzowe.U noworodków i niemowląt wchłanianie przez skórę jest zdecydowanie szybsze.Borax – kwas borowy dodawany do zasypek - jest obecnie niedopuszczalne. Sterydystosowane w postaci kremu (działanie p/zapalne, p/alergiczne) - u niemowląt moŜepowodować zatrucia.DYSTRYBUCJAWe krwi lek natychmiast jest wiązany przez białka (cząsteczka leku + cząsteczka białka =lek nieaktywny). Białkami wiąŜącymi są albuminy. Mają liczne grupy chemicznie czynne.Niektóre leki bardzo chętnie łączą się z białkami. Farmakologicznie czynna jest zawszecząsteczka leku niezwiązana z białkiem. W przypadku leku, którego cząsteczki bardzochętnie łączą się z białkiem pierwszą dawkę podaje się duŜo większą niŜ następne (dawkauderzeniowa). Działanie tych leków utrzymuje się jeszcze po odstawieniu leku. JeŜeli lekma małe powinowactwo do białek, działanie farmakologiczne pojawia się natychmiast popodaniu, kończy się, gdy tylko przestajemy podawać lek.Z albuminami łączą się leki kwaśne. Leki zasadowe łączą się z glikoproteinami. Związkisterydowe wiąŜą się z białkiem wątroby – ligandyną. W tęczówce oka, skórze występujemelanina, niektóre leki wiąŜą się z nią np. Efedryna.5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]