farma-gks, Farmakologia 3 rok
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
HORMONY
Hormony kory nadnerczy:
1. Glikokortykosteroidy
2. Mineralkortykosteroidy
3. Androgeny nadnerczowe
GLIKOKORTYKOSTEROIDY:
•
BIOSYNTEZA- warstwa pasmowata, siatkowata kory nadnerczy
•
KORTYZOL (HYDROKORTYZON)-10-30mg w warunkach podstawowych w stresie-10x więcej
•
KORTYZON-metabolizowany w wątrobie do hydrokortyzonu (jest nieaktywny)
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-TRANSPORT
Kortyzol łączy się w surowicy z:
-TRANSKORTYNA- duże powinowactwo, mała pojemność wiązania (CBG-Corticosteroid Binding
Corlisol)
-ALBUMINAMI- słabe powinowactwo, duża pojemność wiązania -10%- postać niezwiazana
TRANSKORTYNA
WZROST: -estrogeny (w ciąży, środki antykoncepcyjne)
SPADEK: choroby wątroby, nerczyca, enteropatie wysiękowe
GLIKOKORTYKOSTEROIDY- METABOLIZM i WYDALANIE
Wątroba- głównie na drodze degradacji enzymatycznej, sprzęganie z resztą kwasu glukuronowego
Nerki- główna droga wydalania
GLIKOKORTYKOSTEROIDY- MECHANIZM DZIAŁANIA:
1. APARAT GENETYCZNY KOMÓRKI - Efekt powolny
2.
STABILIZACJA BŁON KOMÓRKOWYCH, LIZOSOMALNYCH Efekt szybki- ciężkie odczyny
alergiczne, wstrząs anafilaktyczny, obrzęk mózgu
GLIKOKORTYKOSTEROIDY- DZIAŁANIE
1.Gospodarka węglowodanowa
2.Gospodarka białkowa
3.Gospodarka tłuszczowa
4.Gospodarka wodno-elektrolitowa
5.Układ krążenia
6.Płód
7.Działanie przeciwzapalne
8.Działanie immunosupresyjne
+Wzrost syntezy glukozy z substratów pochodzenia pozawęglowodanowego (rozpad białek w
tkankach obwodowych, wzmożona lipoliza)
+Wzrost syntezy glikogenu +Zmniejszenie wychwytu glukozy przez tkankę
tłuszczową i mięśniową +Gospodarka białkowa (wzmaga rozpad białek)
+Wzmożony katabolizm białkowy w tkanakch obwodowych
Gospodarka t
+Wzmożona lipoliza
Gospodarka wodno-elektrolitowa
+w niewielkim stopniu mogą wiązać się z receptorem mineralokortykoidowym- retencja jonów-
sodowych i wody- zwiększona eliminacji jonów potasowych i wzrost ciśnienia tętniczego W obrębie
kłębuszków nerkowvch nasilają przesączanie
Układ krążenia
+Wzrost kurczliwości mięśnia sercowego,
GKS-
działanie
Gospodarka w
ęglowodanowa-
łuszczowa
+Wzrost objętości wyrzutowej,
+Regulacja ekspresji receptorów adrenergicznych
Korzystny wpływ na dojrzewanie tkanek, głównie na wytwarzanie surfaktantu w płucach
Przeciwzapalne
+Hamowanie biosyntezy mediatorów reakcji zapalnej-bradykininy, serotoniny, histaminy.
+Hamowanie syntezy cytokin, enzymów takich jak kolagenazy, elastazy
+Pobudzanie syntezy lipokortyny (hamującej fosfolipazę-hamuje syntezę leukotrienów i
prostoglandyn)
+Zmniejszenie liczby komórek zapalnych: limfocytów, monocytów i eozynofiów
+Osłabienie migracji komórek zapalnych do ognisk zakażenia i miejsc urazu
Immunosupresyjne
1 .Harnowanie uwalniania ILl. IL2. IL3, IL4, IL6, TNFα, interferonu γ
2.Wpływ limfolityczny
GKS-preparaty
•
Preparaty mogą być stosowane doustnie, pozajelitowo (dożylnie, domięśniowo), doodbytniczo. wziewnie.
dostawowo. miejscowo (ze wskazań dermatologicznych, okulistycznych, otolaryngologicznych)
•
Ostateczny skutek działania GKS zależy od czasu wchłaniania, biologicznego okresu półtrwania, stopnia
wiązania z białkami krwi, zdolności wiązania z receptorami tkankowymi, szybkości przemian w organizmie i
intensywności wydalania.
•
Czas wchłaniania zależy od fizycznej postaci leku i drogi podania
•
Steroidy mają postać alkoholi i estryfikacja grupy-OH zapewnia im rozpuszczalność w wodzie
•
Do wstrzyknięć dożylnych stosuje się łatwo rozpuszczalne sole: hemibursztyniany, fosforany Wstrzyknięcia
dożylne GKS stosowane są w stanach zagrożenia życia
•
Wstrzyknięcia domięśniowe- octany, dioctany, acetonidy. Działanie przedłużone
•
Tabletki- estry steroidów wchłaniają się szybko z przewodu pokarmowego, początek działania po ok.. 1h od
czasu zażycia, max stężenie w ciągu 4h, wygasanie działania po ok.. 8 h
PREPARATY GLIKOKRTYKOSTEOIDÓW
1 .KRÓTKODZIAŁAJĄCE- okres hamowania kortykotropiny nie przekracza 12 h
2.O POŚREDNIM CZASIE DZIAŁANIA (okres hamowania 12-36h)
3.DŁUGO DZIAŁAJĄCE-(okres hamowania-powyżej 36h)
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-KRÓTKODZIAŁAJĄCE
1.HYDROKORTYZON tabl 10mg
2.KORTYZON
3.PREDNIZON (odpowiednik kortyzonu - Encorton tabl 1mg, 5mg)
4.PREDNIZOLON (odpowiednik kortyzonu - Encortolon tabl 5mg, Fenicort iv im 25mg)
5.METYLOPREDNIZOLON
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-O POŚREDNIM CZASIE DZIAŁANIA
I.TRJAMCYNOLON
2.PARAMETAZ0N
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-. O DŁUGIM CZASIE DZIAŁANIA
1 DEKSAMETAZONO
2. BETAMETAZON
P łód
PORÓWNANlE AKTYWNOŚCI LEKÓW Z GRUPY GLIKOKRTYKOSTEROIDOW
Nazwa leku
Działanie przeciwzapalne Równoważna dawka mg
Hydrokortyzon
1,0
20
*
Kortyzon
0,8
25
Prednizoion
4-5
5
Prednizon
4-5
5
Metyloprednizolon
6
4
Triamcynolon
6
4
Parametazon
12
2
Deksametazon
30 (do 100)
0,75
Betametazon
40
0,6
PREPARATY
Betametazon-
CELESTONE-i.v., i.m, 4mg
DIPROPHOS (2 mg fosforanu .betametazonu i 5mg dipropronianu betametazonu) im
Deksametazon-
DEKAMETHASON-tabl. 0,5; 1,0 mg
DEXAVEN -i.v., i.m. 4 mg, 8mg Deksametazon i betametazon- wywierają najsilniejsze
działanie immunosupresyjne, przeciwzapalne. Deksametazon najsilniej hamują wydzielanie
kortykotropiny
UWAGA Należy świadomie unikać deksametazonu w długotrwałych kuracjach z wyjątkiem wrodzonego
zespołu nadnerczowo-płciowego.
Korzystne działanie: obrzęk mózgu pochodzenia naczynioruchowego, w nowotworach mózgu
Hydrokortyzon
HYDROCORTISONUM
HEMISUCCINATUM INJ. 0,05g/ml (0,1g/2ml);
INJ. 0,25g/ml (0,5g/2ml)
HYDROCORTISONUM TABL. 20mg (głównie w leczeniu substytucyjnym niedoczynności
nadnerczy)- wpływ glikokortykosterydowy, mineralkortykosterydowy Prednizon
ENCORTON-TABL. 1mg, 5 mg
Prednizoion
ENCORTOLON: TABL. 5mg
FENICGRT: inj 25 mg (i.v., i.m.)
Prednizon, Prednizoion
•
Stosunkowo krótki czas hamowania zwrotnego układu podwzgórze-przysadka
•
Zredukowany wpływ mineralotropowy
•
Głównie stosowane w leczeniu pozasubstytucyjnym Solu-Medrol -sól sodowa hemibursztynianu
metyloprednizolonu
Triamcynolon
POLCORTOLON INJ. 40mg/1ml i.v., i.m.
POLCORTOLON; TABL. 1mg, 4mg
UWAGA wykazuje silne działanie kataboliczne wobec białek- powstanie zaników mięśniowych obręczy
kończyny górnej i dolnej.
GKS WZIEWNE
lek
Mała dawka
Średnia dawka
Duża dawka
Beklometazon
(Beclocort)
200-500ug
500-1000ug
>1000ug
Budezonid
(Budezonid)
200-400ug
400-800ug
>800ug
Flunizolid
(Syniaris)
500-1000ug
1000-2000ug
>2000ug
Flutikazon
(Flixotide)
100-250ug
250-500ug
>500ug
Triamcynolon
(Polcortolon)
400-1000ug
l000-2000ug
>2000ug
DZIAŁANIA NIEPORZĄDANE
+ kandydoza jamy ustnej, gardła +
chrypka + kaszel
budezonid i flutikazon mają mniejsze działania ogólnoustrojowe niż beklometazon i triamcynolon.
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Objawy niepożądane zależą od swoistej ingerencji sterydów nadnerczowych w:
a) procesy metaboliczne,
b) odpornościowe,
c) niekorzystnego wpływu na stan psychiczny,
d) układ rozrodczy
e) depresyjny wpływ na układ podwgórze-przysadka
Kortykosterodoidy stosowane w dawkach fizjologicznych (20-30mg hydrokortyzony na dobę albo
równoważna ilość jego analogów) nie wywołują żadnych zaburzeń metabolicznych ani zmian cielesnych,
natomiast mogą minimalnie tłumić wydzielanie kortykotropiny
GLIKOKORTYSTEROIDY
MECHANIZMY HAMOWANIA ZWROTNEGO WYDZIELANIA KORTYKOTROPINY PRZEZ
GLIKOKORTYKOSTEROIDY:
a) szybki- ujawnia się w ciągu kilku minut, wygasa o ok. 10 min i zależy od ich wpływu na błonę komórkową
b)opóźniony- zależy od wielkości dawek glikokortykosteroidów,od czasu ich stosowania, zależy od wpływu na
procesy genetyczne (prowadzi do wtórnej niedoczynności kory nadnerczy)
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Układ krążenia
Układ endokrynologiczny
Układ immunologiczny
Skóra
Zaburzenia metaboliczne
Układ pokarmowy
Układ kostny i mięśniowy
Gałka oczna
Ośrodkowy układ nerwowy
GLIKOKORTYKOSTEROIDY- UKŁAD KRĄŻENIA
Miażdżyca tętnic. Zwiększona łamliwość naczyń, Poliglobulia, Zwiększona krzepliwość krwi, Zakrzepica
żył. Nadciśnienie tętnicze. Obrzęki
GLIKOKRTYKOSTEROIDY- UKŁAD ENDOKRYNOLOGICZNY
Zahamowanie osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej. Zahamowanie wzrostu u dzieci. Objawy
zespołu Cushinga, Zaburzenia miesiączkowania
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-UKŁAD IMMUNOLOGICZNY
Zaburzenia odpowiedzi immunologicznej. Zwiększona skłonność do zakażeń. Zmniejszona liczba
limfocytów i monocytów w krwi obwodowej
GLIKOKRTYKOSTEROIDY-SKÓRA
1 .ZMIANY ŁOJOTOKOWE
2.NADMIERNE OWŁOSIENIE
3.ZACZERWIENIENIE
4.ROZSTĘPY SKÓRNE
5.ZMIANY ZANIKOWE SKÓRY
GLIKOKRTYKOSEROIDY-ZABURZENIA METABOLICZNE
1. dyslipidemia
2. hiperglikemia-nietoleracja glukozy, cukrzyca
3. zwiększ0ny metabolizm białek
4. ujemny bilans wapnia i fosforu
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-UKŁAD POKARMOWY
1. owrzodzenia trawienne
2. ostre zapalenie trzustki
3. perforacje-zmiany zapalne, pęknięcia uchyłków jelitowych
GLIKOKRTYKOSTEROIDY-UKŁAD KOSTNY I MIĘŚNIOWY
1. patologiczne złamama
2. osteoporoza!
3. aseptyczna martwica kości
4. osłabienie siły mięśniowej, miopatia
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-GALKA OCZNA:
1. zaćma
2. jaskra z otwartym kątem przesączania
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-OUN
1. zmiana zachowania euforia lub depresja
2. zaburzenia węchu
3. psychozy
4. drgawki
5. obrzęk mózgu
6. wzrost ciśnienia śródczaszkowego
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
U kobiet - nikłe, nieregularne krwawienia miesiączkowe cykle anowulacjne, brak miesiączki, zaburzenia
płodności.
U mężczyzn- zmniejszone libido, potencja
GLIKOKORTYKOSTEROIDY-DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
+Częstość występowania objawów niepożądanych i ich nasilenie sa na ogól proporcjonalne do wielkości
stosowanych dawek, czasu trwania leczenia, łatwiej występują w stanach niedoboru białek.
+Niektóre powikłania zależą od rodzaju stosowanego preparatu i osobniczej podatności
np.zaniki mięśniowe- triamcynolon, deksametazon
[ Pobierz całość w formacie PDF ]