enzymy klinicznie wazne - skrypt, materiały ŚUM, II rok, Biochemia, Biochemia Enzymy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
AMINOTRANSFERAZA ALANINOWA I ASPARAGINOWA
AlAT i AspAT , enzymy indykatorowe narzadowo niespecyficzne
FUNKCJA:
przenoszenie grup aminowych z aminokwasów na alfa-ketokwasy
akceptor: kwas alfa-ketoglutarowy przekształcany w L-glutaminian
–
proces odwracalny
–
jeden z pierwszych etapów przekształcania grupy aminowej cząsteczki aminokwasu w mocznik
KOENZYM:
fosforan pirydoksalu (aktywna forma wit. B
6
)
alanina + kwas alfa-ketoglutarowy
AlAT
kwas pirogronowy + kwas L-glutaminowy
kwas asparaginowy + kwas alfa-ketoglutarowy
AspAT
kwas szczawiooctowy + kwas L-glutaminowy
WYSTĘPOWANIE:
wątroba (przewaga AlAT), mięsień sercowy (AspAT), ponadto mięśnie, nerki, trzustka, śledziona, płuca, inne narządy
IZOENZYMY: I –
cytoplazmatyczny (alfa-globulina, wytrąca się rivanolem) → przekształca szczawiooctan w asparaginian i pirogronian w alaninę
II
– mitochondrialny (gamma- i beta2-globuliny) → przekształca asparaginian w szczawiooctan i alaninę w pirogronian
–
można rozdzielić elektroforetycznie lub rivanolem
PRZYCZYNY WZROSTU AKTYWNOŚCI:
–
zawał mięśnia sercowego
–
choroby wątroby – uszkadzanie hepatocytów
–
zawały płuca, mózgu, nerki, śledziony, jelit
–
choroby mięśni (urazy, dystrofie, zapalenia)
–
ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
–
ostre zapalenie trzustki
–
włośnica, zabiegi kardiochirurgiczne, zapalenie wsierdzia, zatrucie ciążowe, przełom hemolityczny, zespół zmiażdżenia, oparzenia,
naświetlanie promieniami X, i in.
–
zażywane leki (glikokortykosterydy, erytromycyna, doustne środki antykoncepcyjne, tetracykliny, morfina)
WSKAŹNIK DE RITISA:
stosunek aktywności AspAT do AlAT (obliczany w stanach patologicznych, nie przekraczających 5-krotnej normy)
powyżej 1 → norma
0,6 – 0,7 → patologia wątroby (WZW, hemochromatoza, uszkodzenia polekowe i toksyczne, autoimmunologiczne zapalenia
wątroby)
przewlekłe aktywne zapalenie wątroby – AspAT > AlAT (surowica)
ostre zapalenie wątroby – AspAT < AlAT (surowica)
NORMA: <510 nkat/l <30 U/l
(surowica)
strona | 1
ALFA-AMYLAZA
hydrolaza, α (EC 3.2.1.1), β (EC 3.2.1.2) i γ (EC 3.2.1.3), enzym ekskrecyjny
FUNKCJA:
hydroliza skrobi i glikogenu
substraty: wielocukry należące do alfa-glukanów
–
powinowactwo enzymu do tych substratów wzrasta w miarę wydłużania się łańcucha cukrowego
–
w wyniku działa amylazy powstają dekstryny → maltotrioza → maltoza
–
hydroliza ustaje gdy enzym zbliży się do rozgałęzienia cząsteczki cukrowca (powstają dekstryny graniczne)
CENTRUM KATALITYCZNE:
Ca
2+
–
czynnik stablilizujący
–
odpowiedzialny za aktywną konformację
wersenian, cytrynian, szczawian → wiążą Ca
2+
→ hamowanie aktywność alfa-amylazy
WYSTĘPOWANIE:
trzustka, ślinianki, wątroba, nerki, płuca, śledziona, serce, mięśnie szkieletowe, mózg
–
śladowe ilości we wszystkich tkankach
–
w płynach ustrojowych największa aktywność w soku trzustkowym i ślinie, mniejsza w surowicy i moczu
IZOENZYMY:
–
trzustkowe (P
1
, P
2
, P
3
)
–
z gruczołów ślinowych (S
1
, S
2
, S
3
)
–
ze śluzówki jelita cienkiego (P
2
)
–
z gruczołu mlecznego (S
1
, P
2
, S
2
)
–
z komórek nabłonka kanalików Mullera jajników i jąder (O
1
, O
2
)
–
mocz zawiera takie same izoenzymy jak surowica → P i S (u kobiet przed menstruacją i w czasie laktacji także O
1
)
–
najważniejsze izoenzymy (trzustkowe) można oznaczyć za pomocą immunoinhibicji z wykorzystaniem przeciwciał hamujących
aktywność izoenzymów S
METODA CARAWAY'A:
oznaczenie aktywności alfa-amylazy
jednostka aktywności amylazy → zhydrolizowanie 10mg skrobi w ciągu 30min do stopnia, w którym
zanika reakcja z jodem; w odniesieniu do 100ml materiału badanego
absorbancja próby badanej nie może być mniejsza niż 50% absorbancji
próby kontrolnej (aktywność 400 j.C. / 100ml)
METODA EPS:
oznaczenie aktywności alfa-amylazy
krótkie maltooligosacharydy (3 – 7 reszt glukozy) + p-nitrofenol + mostek etylidenowy (na końcu red.)
alfa-amylaza
krótkie maltooligosacharydy (3 – 7 reszt glukozy) + p-nitrofenol
glukozydaza
uwolnienie barwnego nitrofenolu
WZROST AKTYWNOŚCI:
•
ostre zapalenie trzustki (samostrawienie trzustki, wzrost aktywności w moczu i surowicy, po 20-30h od
wystąpienia pierwszych objawów wartość jest maksymalna, w moczu aktywność wzrasta z
opóźnieniem 6-10h, normalizacja aktywności po 4-10 dniach)
•
zatkanie przewodu trzustkowego lub żółciowego wspólnego
•
zaostrzenie przewlekłego zapalenia trzustki
•
urazy trzustki
•
ostre schorzenia narządów jamy brzusznej („ostry brzuch”)
wzrost aktywności alfa-amylazy
oraz lipazy w surowicy i moczu
•
zapalenie ślinianek
•
zapalenie przewodów ślinianek
•
choroby jajników i jąder
•
nowotwory wydzielające ektopowo amylazę
wzrost aktywności alfa-amylazy
w moczu i surowicy
strona | 2
•
niewydolność nerek
•
makroamylazemia (immunoglobuliny, najczęściej IgA, wiążą jeden spośród izoenzymów amylazy,
najczęściej S lub P, na zasadzie reakcji antygen-przeciwciało w większe kompleksy, które nie
przesączają się przez błonę filtracyjną kłębuszka filtracyjnego)
wzrost aktywności w surowicy,
obniżenie w moczu
•
kortykosterydy
•
salicylany
•
sulfonamidy
•
tetracykliny
wzrost aktywności
•
faza przewlekła chorób, w której dochodzi do znacznego uszkodzenia trzus
trzus
obniżenie aktywności alfa-
amylazy w surowicy i moczu
•
faza przewlekła chorób, w której dochodzi do znacznego uszkodzenia wątroby
•
zatrucie barbituranami
NORMA:
1,9 – 4,9 nkat/l 60-160 j.C.
(surowica)
1,9 – 9,8 nkat/l 60 – 320 j.C
. (mocz)
strona | 3
FOSFATAZA ZASADOWA
hydrolaza, EC 3.1.3.1 , enzym ekskrecyjny
FUNKCJA:
hydrolityczne odszczepienie reszty ortofosforanowej z organicznych estrów kwasu fosforowego – defosforylacja
wysoce nieswoisty względem części organicznej hydrolizowanego estru
OPTIMUM PH:
8,5 – 10
WYSTĘPOWANIE:
duże ilości w tkance kostnej, błonie śluzowej jelita, wytwarzany także przez łożysko, niektóre tkanki nowotworowe, nerki i
wątrobę
wewnątrz komórki: jądro, mitochondria, lizosomy, cytoplazma
IZOENZYMY:
Izoenzymy
kostny
wątrobowy
jelitowy
łożyskowy
kwaśne środowisko (rozpad na
podjednostki)
++
+
+
+
temperatura 56
O
C
++
po 5min.
+
po dłuższym czasie
-
wersenian sodu
+
+
+
-
mocznik
++
++
+
-
fenyloalanina
-
-
+
+
ruchliwość elektroforetyczna pod
wpływem neuraminidazy
zmniejszona
zmniejszona
niezmieniona
zmniejszona
ruchliwość elektroforetyczna
szybka
najszybsza
wolna
wychwytywany przez
Metra (?) -
immunofiksacja
IZOENZYMY BĘDĄCE MARKERAMI NOWOTWOROWYMI:
Regan, Nagao, Kasahara
rak płuc, żołądka, wątroby, nerek, gruczołu krokowego
ruchliwość elektroforetyczna podobna do frakcji łożyskowej
występują w surowicy, nie w każdym przypadku nowotworu
FIZJOLOGICZNE ZWIĘKSZENIE AKTYWNOŚCI:
–
u dzieci w wyniku rozwoju kości
–
u kobiet pod koniec ciąży (z powodu produkcji ciepłotrwałego izoenzymu łożyskowego, powrót do normy ok. 20 dni po porodzie)
PATOLOGICZNE ZWIĘKSZENIE AKTYWNOŚCI
–
choroby wątroby i dróg żółciowych przebiegające z zastojem żółci (żółtaczka mechaniczna, marskość zaporowa wątroby)
–
choroby kości związane ze zniszczeniem i przebudową tkanki kostnej (włókniste torbielowate zapalenie kości w przebiegu nadczynności
przytarczyc, zniekształcające zapalenie kości w chorobie Pageta, osteoblastyczne guzy kości, zapalenie szpiku kostnego, gruźlica kości,
długotrwałe unieruchomienie, niedobór witaminy D)
izoenzym kostny jest markerem kościotworzenia (jak osteokalcyna)
NORMA:
580 – 1400 nkat/l
35 – 84 U/l
(surowica)
strona | 4
FOSFATAZA KWASNA
hydrolaza, EC 3.1.3.2, APC, enzym ekskrecyjny
FUNKCJA:
hydrolityczne odszczepienie reszty ortofosforanowej z organicznych estrów kwasu fosforowego – defosforylacja
wysoce nieswoisty względem części organicznej hydrolizowanego estru
OPTIMUM PH:
3,4 – 6,2 (różny dla poszczególnych izoenzymów)
WYSTĘPOWANIE:
gruczoł krokowy, płytki krwi, erytrocyty, makrofagi, wątroba, śledziona, nerki
surowica, żółć, mocz
INHIBITORY:
formaldehyd (izoenzym nerkowy, erytrocytarny, wątrobowy, trombocytarny)
fluorki (słabo hamują izoenzym nerkowy)
winian (słabo hamują izoenzym nerkowy, silnie sterczowy)
L-winian (bardzo słabo hamuje izoenzym erytrocytarny, wątrobowy, trombocytarny)
szczawiany
IZOENZYM STERCZOWY:
–
najważniejsze znaczenie diagnostyczne
–
nadmierny wzrost aktywności uznawany za wskaźnik istnienia raka gruczołu krokowego
–
prawidłowa aktywność w osoczu =
1 U/l
–
wydalana z moczem
–
aktywność w moczu wzrasta u chłopców podczas dojrzewania płciowego
PATOLOGICZNY WZROST AKTYWNOŚCI:
–
rak gruczołu krokowego
–
zawał gruczołu krokowego
–
stan po zabiegu chirurgicznym przeprowadzonym na gruczole krokowym
–
stany zakrzepowo-zatorowe, przełomy hemolityczne
–
choroby układu kostnego (np. choroba Pageta, przerzuty nowotworowe do kości)
–
choroby wątroby (żółtaczka mechaniczna, marskość)
–
ostre uszkodzenie nerek
–
choroby układu limforetikularnego z zajęciem wątroby lub kości
–
choroba reumatyczna
NORMA: 30 – 90 nkat/l 1,8 – 5,4 U/l
(całkowita; surowica)
do 25% aktywności całk.
(izoenzym sterczowy; surowica)
strona | 5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]