etyka, KULTURA PRACY I ETYKA ZAWODU URZĘDNIKA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Etyka zawodowa
pracowników administracji samorządowej
Wstęp
Pracownicy administracji samorządowej jak dotąd nie doczekali się
powszechnie obowiązującego Kodeksu Etyki. Wydaje się, Ŝe w przypadku tej właśnie grupy
jest to konieczne. To właśnie pracownicy samorządowi są najbliŜej obywatela i na nich
spoczywa duŜa część odpowiedzialności za bezpośrednią realizację dobra wspólnego.
Dotychczas jedynie dla słuŜby cywilnej działającej w ramach administracji rządowej został
ustanowiony Kodeks Etyki SłuŜby Cywilnej
1
. Zastosowanie jego postanowień zostało
powierzone szefowi słuŜby cywilnej. Biorąc pod uwagę wagę społeczną podejmowanych
działań oraz często spotykane zjawiska korupcyjne w samorządzie terytorialnym regulacja w
zakresie etyki zawodowej w postaci analogicznej do słuŜby cywilnej jest niezbędna.
Kim są pracownicy administracji samorządowej?
Na podstawie art. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 roku o pracownikach
samorządowych pracownikami administracji samorządowej są osoby fizyczne zatrudnione w:
Urzędzie marszałkowskim, wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych,
starostwie powiatowym, powiatowych jednostkach organizacyjnych, urzędzie gminy, jej
jednostkach pomocniczych, w gminnych jednostkach i zakładach budŜetowych, biurach
związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budŜetowych utworzonych
przez te związki, biurach jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego
2
.
Regulacje prawne, a etyka zawodowa
Ustawodawca wprowadził dla tej wielkiej grupy pracowników pewne
standardy postępowania. Zostały one określone w rozdziale III ustawy o pracownikach
samorządowych. W art. 15 §2 zostały wymienione obowiązki pracownika samorządowego
takie jak: przestrzeganie prawa, wykonywanie zadań urzędu sumiennie, sprawnie i
bezstronnie, informowanie organów, instytucji i osób fizycznych oraz udostępnianie
dokumentów znajdujących się w posiadaniu urzędu, zachowanie tajemnicy państwowej i
słuŜbowej w zakresie przez prawo przewidzianym, zachowanie uprzejmości i Ŝyczliwości w
kontaktach ze zwierzchnikami, podwładnymi, współpracownikami oraz w kontaktach z
obywatelami, zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nim. Ten katalog jest
otwarty i moŜe być uzupełniony przez jednostki samorządu terytorialnego. W tej pragmatyce
słuŜbowej zostało, takŜe zakazane wykonywanie przez pracownika samorządowego zajęć
toŜsamych, pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w
1
Ustawa o pracownikach samorządowych – Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593.
Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów nr 114 z dnia 11 października 2002 roku w sprawie ustanowienia
Kodeksu Etyki SłuŜby Cywilnej (MP nr 46, poz. 683).
2
ramach obowiązków słuŜbowych, wywołujące uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub
interesowność (art. 18 §1). Z kolei w art. 18a zobowiązano pracownika do składania
oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz określenia jej charakteru.
Niestety przedstawiona powyŜej pragmatyka słuŜbowa nie wyznacza w
wystarczającym zakresie standardów postępowania. Z kolei powszechnie obowiązujący akt w
postaci Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego ma charakter zbyt ogólny. W
dokumencie tym sporządzonym w Strasburgu 15 października 1985 i ratyfikowanym przez
Polskę w 1993 roku jest mowa jedynie, Ŝe: „Status pracowników samorządowych powinien
umoŜliwić zatrudnienie pracowników wysoko wykwalifikowanych, w oparciu o kryterium
umiejętności i kompetencji; w tym celu naleŜy przewidzieć odpowiednie zasady szkolenia,
wynagradzania oraz moŜliwości awansu zawodowego”. Jak dotąd ten dokument nie doczekał
się uszczegółowienia w ustawodawstwie krajowym. Nie ma ustalonych standardów przy
przyjmowaniu pracowników, a nawet przy wykonywaniu zadań publicznych. Nie ma takŜe
instytucji, która byłaby odpowiednikiem szefa słuŜby cywilnej, sprawującej nadzór nad
wykonywaniem zasad.
Jednak w sytuacji, gdy brak rozwiązań centralnych doskwiera prawidłowemu
funkcjonowaniu samorządu z inicjatywą wystąpiły same samorządy, które dostrzegły
konieczność zmian. W części Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW), a
mianowicie w Programie Rozwoju Instytucjonalnego (PRI) etyka zawodowa pracowników
administracji samorządowej jest niebagatelnym elementem. W PRI są analizowane sytuacje
nieetyczne, korupcyjne, a takŜe konflikty interesów pracowników urzędów samorządowych
3
.
Samorządy takŜe same przystąpiły do tworzenia własnych kodeksów
etycznych. Zawarty został tam katalog standardów zachowań etycznych, które wprowadzają
pewne zasady zachowania i postępowania pracowników samorządu. Tego rodzaju kodeksy
pełnią dwie funkcje: doradczą oraz kontrolną. Doprowadzają do harmonizacji postępowania
oraz pomagają w realizacji głównego celu administracji – realizacji dobra wspólnego.
Lokalne kodeksy etyczne składają się najczęściej z zapisów dotyczących spraw:
·
grupy docelowej, czyli pracowników danego samorządu,
·
obowiązków pracowników samorządu wobec społeczeństwa,
·
ujawnienia majątku i zasobów pienięŜnych,
·
zachowania w sytuacji konfliktu interesów,
·
naduŜywanie władzy wynikającej z zajmowanego stanowiska,
stosowania sankcji w przypadkach naruszenia kodeksu
4
.
Pierwszy Kodeks Etyczny został wydany dla pracowników Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego
5
. Zostały tam określone uniwersalne zasady,
które były następnie recypowane przez pozostałe samorządy a mianowicie: praworządność,
bezstronność, bezinteresowność, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, obiektywność,
jawność postępowania, dbałość o dobre imię urzędu i pracowników samorządowych, godność
zachowania w miejscu pracy i poza nim, uprzejmość i Ŝyczliwość w kontaktach z
obywatelami, zwierzchnikami, radnymi, podwładnymi i współpracownikami (art. 2 §2). W
rozdziale III opisywanego aktu zamieszczono przepisy dotyczące wykonywania zadań. Jest to
swego rodzaju kodeks postępowania. Precyzuje się w tym rozdziale zadania urzędników,
odpowiedzialność, kompetencje, prawa i obowiązki. W ten sposób kodeks postępowania staje
się uŜytecznym narzędziem wdraŜania i stosowania kodeksów etycznych w praktyce.
J. Filek,
Etyczne aspekty działalno
ś
ci samorz
ą
du terytorialnego
, Kraków 2004, s. 85.
5
Kodeks Etyki pracowników samorządowych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w
Białymstoku – zarządzenie nr23/03 Marszałka Województwa Podlaskiego z dnia 11 czerwca 2003 roku.
·
3
Por. W. Borczyk
, Standardy w administracji publicznej
, „Wspólnota – Pismo samorządu Terytorialnego” 2003 nr 16.
4
Jak dotąd kodeksy etyki pracowników samorządu zostały wydane m. in. w
Białymstoku, Łęknicy, Koszalinie, SkarŜysku- kamiennej, Legionowie, Tczewie, Lesznowoli,
Mrągowie, Gdańsku, Grodzisku, Legnicy, Lęborku.
Zakończenie
Kodeksy etyczne wydają się być niezbędne dla funkcjonowania administracji
samorządowej. Jak widać po róŜnego rodzaju aferach (vide: Opole, Starachowice, Czorsztyn)
brak unormowań w tym zakresie powoduje znaczne szkody. A pamiętać naleŜy, Ŝe
administracja samorządowa, to ta która jest najbliŜej obywatela i to właśnie na niej spoczywa
największy cięŜar realizacji dobra wspólnego. Pewnie kodeksy etyczne nie wyeliminują
wszystkich afer, ale mogą przyczynić się do zmniejszenia ich zakresu i lepszego postrzegania
samorządu przez obywateli.
Bibliografia:
1. Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów nr 114 z dnia 11 października 2002 roku w sprawie
ustanowienia Kodeksu Etyki SłuŜby Cywilnej (MP nr 46, poz. 683).
2. Ustawa o pracownikach samorządowych – Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593.
3. Kodeks Etyki pracowników samorządowych Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Podlaskiego w Białymstoku – zarządzenie nr 23/03 Marszałka Województwa Podlaskiego z
dnia 11 czerwca 2003 roku.
4. Borczyk W.,
Standardy w administracji publicznej
, „Wspólnota Pismo Samorządu
Terytorialnego”, 2003 nr 16.
5. Filek J.,
Etyczne aspekty działalno
ś
ci samorz
ą
du terytorialnego
, Kraków 2004.
6. Szpor G.,
Pracownicy administracji samorz
ą
dowej
, w M. Kallas, I. Lipowicz, Z. Niewiadomski,
G. Szpor, Prawo administracyjne – część ustrojowa, Warszawa 2002, s. 265 – 272.
Nota autorska
Marek Wanat – student III roku politologii i III roku prawa na Uniwersytecie Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie. Członek Koła Naukowego Studentów Politologii UKSW.
Zainteresowania: Stosunki międzynarodowe, Administracja spraw zagranicznych.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]