endokrynopatie cz. I(1), Weterynaria, Rok 4, semestr VIII, Interna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
˝ycie
WETERYNARYJNE
CZASOPISMO SPO¸ECZNO-ZAWODOWE I NAUKOWE KRAJOWEJ IZBY LEKARSKO-WETERYNARYJNEJ • Rocznik 79, 2004, nr 9
Wybrany artyku∏
Endokrynopatie u koni. Cukrzyca.
Cz´Êç I.
Cukrzyca pierwotna
Andrzej B. Âlebodziƒski
z ENDO-CANIS w Poznaniu
Endocrinopathies in horses. Diabetes mellitus. Part I. Primary diabetes
mellitus.
Âlebodziƒski A. B., ENDO-CANIS, Poznaƒ.
An etiologically and clinically heterogeneous syndrome leading to insulin
deficiency, characterized by hyperglycemia and known as diabetes
mellitus is uncommon in horses. According to recent classification
based on etiological rather than clinical signs and effects of treatment,
exists as type 1, previously classified as insulin-dependent diabetes
mellitus and primarily due to ß-cell destruction resulting in decreased
insulin levels and which requires exogenous insulin for treatment,
and type 2 (or secondary diabetes mellitus), previously classified as
noninsulin-dependent diabetes mellitus – namely due to insulin resistance
or ß-cell malfunction associated with endocrinopathies, drugs or
pancreatic damage. While the primary diabetes mellitus in horses is
thought to be extremely rare condition, the most of equine diabetes
mellitus presented in the literature is of the type 2 or secondary.
Organ systems involved in diabetes mellitus, laboratory diagnostic aids,
and the blood insulin measurements have been discussed.
Keywords:
horse, diabetes mellitus, hyperglycemia, insulin.
Zaburzenie znane u ludzi jako zespó∏ cukrzycowy lub cukrzyca zosta∏o opisane ju˝
w dokumentach datowanych 1500 lat przed naszà erà jako choroba manifestujàca si´
wielomoczem. W II w. pojawi∏ si´ grecki termin diabetes (oznaczajàcy przeciekaç lub zasysaç)
odnoszàcy si´ do szczególnego objawu choroby – zwi´kszonego wypijania wody i cz´stego
oddawania moczu, okreÊlanego jako „miodowy”. Stàd wywodzi si´ póêniejsza nazwa, która
przetrwa∏a do naszych czasów –
diabetes mellitus
. W XIX w. ustalono, ˝e mocz cukrzyków
zawiera glukoz´ (1). Jeszcze przed wprowadzeniem terminu hormon i powstaniem
endokrynologii jako wyodr´bnionej dyscypliny naukowej Oskar Minkowski i Joseph von
Mehring (1889)* wykryli, ˝e u psów operacyjne usuni´cie trzustki powoduje pojawienie si´
glukozy w moczu, podobnie jak w przypadkach znanych z obserwacji klinicznych. Odkrycie to
znacznie przyspieszy∏o powiàzanie roli wysp trzustki, opisanych wczeÊniej przez Langerhansa,
* W publikacjach naukowych zwykle wymienia si´ nazwiska tych badaczy w kolejnoÊci: von Mehring i Minkowski.
Wiadomo jednak, ˝e o tej kolejnoÊci zadecydowa∏ nie wk∏ad pracy, lecz alfabetyczny porzàdek nazwisk, co wed∏ug
wspó∏czesnych zasad nie jest prawid∏owe. Obecnie przyjmuje si´ (przynajmniej w teorii), i˝ uszeregowanie nazwisk
autorów publikacji zale˝y od ich wk∏adu intelektualnego. Jednak nie tak dawno, bo w poczàtkach lat szeÊçdziesiàtych,
autor tego artyku∏u zetknà∏ si´ z redakcyjnym wymogiem wymieniania nazwisk w porzàdku alfabetycznym. Odmienna
kolejnoÊç wymaga∏a uzasadnienia!
—
1
—
z hipotetycznym hormonem trzustki nazwanym insulinà. ÂwiadomoÊç tych faktów pozwoli∏a
tak˝e dostrzec, ˝e wiele gatunków zwierzàt mo˝e chorowaç na cukrzyc´, jakkolwiek
w poczàtkowym okresie badaƒ by∏a ona najdok∏adniej rozpoznana i opisana u psów.
Badania nad trzustkà jako narzàdem wewnàtrzwydzielniczym i jej rolà w patogenezie
cukrzycy od dawna prowadzone by∏y bardzo intensywnie. Trwajàc przez dziesi´ciolecia,
wyró˝nia∏y si´ licznymi odkryciami, tak˝e terapeutycznymi i diagnostycznymi, b´dàc
i pozostajàc do dzisiaj w czo∏ówce badaƒ endokrynologicznych. Wiadomo, ˝e cz´Êç
wewnàtrzwydzielnicza trzustki, której masa wynosi w przybli˝eniu 3% masy ca∏ego narzàdu,
zawiera kilka rodzajów komórek wydzielajàcych hormony, w tym trzy podstawowe: komórki
beta (B) – insulin´, komórki alfa (A) – glukagon oraz komórki delta (D) – somatostatyn´ –
polipeptyd o znacznym rozprzestrzenieniu w tkankach, znany g∏ównie jako hormon podwzgórza
hamujàcy sekrecj´ somatotropiny, prolaktyny i TSH z przysadki.
Wraz z rozwojem endokrynologii i post´pem nauki o hormonach prace prowadzone
w drugiej dekadzie XX wieku by∏y ukierunkowane g∏ównie na wykrycie hipotetycznej substancji
hormonalnej trzustki, co ciekawe, jeszcze niewyizolowanej, a ju˝ nazwanej insulinà. Po licznych
nieudanych próbach poszukiwaƒ prace uwieƒczyli sukcesem Charles Herbert Best i Frederic
Grant Banting w 1921 r. (w Kanadzie, w zak∏adzie Johna Jamesa R. MacLeoda), og∏aszajàc
rok póêniej wykrycie insuliny. Za odkrycie, które spowodowa∏o przewrót w leczeniu cukrzycy,
otrzyma∏ Banting wraz z MacLeodem Nagrod´ Nobla, którà podzieli∏ si´ z Bestem, pomini´tym
przez Komitet Noblowski. Nale˝y zwróciç uwag´ na to, ˝e insulina by∏a pierwszym poznanym
bia∏kiem o w∏aÊciwoÊciach hormonu! Ci sami badacze, wraz z Jamesem Bertramem Collipem,
opracowali tak˝e metod´ ekstrakcji hormonu z trzustki bydl´cej, co by∏o rzeczà wielkiej wagi,
gdy˝ metoda ta okaza∏a si´ przydatna w przemyÊle farmaceutycznym do uzyskiwania insuliny
w celach terapeutycznych. Prace nad insulinà nabra∏y od tej chwili znacznego tempa i wkrótce
uzyskano tak˝e insulin´ w stanie krystalicznym. Jednak dopiero w latach 1954–1955 Frederic
Sanger i wspó∏pracownicy okreÊlili sekwencj´ aminokwasów, a w 1958 r. Sanger opisa∏
budow´ strukturalnà czàsteczki insuliny, za co mi´dzy innymi otrzyma∏ Nagrod´ Nobla. Kolejna
Nagroda Nobla przypad∏a Rosalyn Yalow (1977 r.) za wczeÊniejsze badania równie˝ zwiàzane
z hormonem trzustki; w szczególnoÊci za wprowadzenie metody radioimmunologicznej, która
umo˝liwi∏a oznaczanie st´˝enia insuliny we krwi. Dodajmy, ˝e insulina by∏a te˝ pierwszym
bia∏kiem hormonalnym uzyskanym na drodze rekombinacji genetycznej.
Dzia∏anie hormonów trzustki
St´˝enie insuliny we krwi i jej oddzia∏ywanie na tkanki docelowe pozostaje w funkcjonalnej
zale˝noÊci od poziomu glukozy. Insulina bowiem w przypadku podwy˝szonego poziomu
glukozy (hiperglikemii) powoduje obni˝enie poziomu cukru, natomiast glukagon, w przypadku
obni˝enia poziomu glukozy (hipoglikemii), podwy˝sza jej poziom. Somatostatyna wywiera
hamujàcy wp∏yw na sekrecj´ zarówno insuliny, jak i glukagonu. W cukrzycy dominujàca rola
przypada insulinie, dok∏adniej skutkom jej bezwzgl´dnego lub wzgl´dnego niedoboru.
W najprostszym uj´ciu cukrzyc´ lub zespó∏ cukrzycy mo˝na okreÊliç jako niedobór insuliny.
Zespó∏ objawów wywo∏anych niedoborem insuliny charakterystyczny i patognomiczny dla
cukrzycy jest nast´pujàcy:
•
hiperglikemia (na czczo) • zwi´kszona diureza, wielomocz • glikozuria • obni˝one wykorzystanie cukrów
• wzrost katabolizmu t∏uszczów i kwasica ketonowa • zwi´kszony metabolizm bia∏ka, po∏àczony z utratà azotu
• glukoneogeneza, jako skutek rekompensujàcego wzrostu aktywnoÊci sekrecyjnej komórek alfa
• spadek masy cia∏a, mimo wzrostu ∏aknienia • zejÊcie w Êpiàczce cukrzycowej, jeÊli nie nastàpi wczeÊniej
z innych przyczyn, z uwagi na zwi´kszonà w przebiegu cukrzycy podatnoÊç na zachorowanie.
—
2
—
Z wyjàtkiem hiperglikemii i glikozurii (wielomocz jest zjawiskiem wtórnym, wymuszonym
przechodzeniem glukozy bezpoÊrednio z krwi do moczu, co pociàga za sobà diurez´
osmotycznà – utrat´ znacznej iloÊci wody i koniecznoÊç cz´stego jej uzupe∏niania), reszta
objawów mo˝e wyst´powaç okresowo, w zale˝noÊci od nasilenia i przebiegu choroby oraz
czasu jej trwania, jako objawy dodatkowe, pojedynczo lub w zespole, w rozmaitych
konfiguracjach.
Zespó∏ objawów rozwini´tej cukrzycy insulinozale˝nej, lecz niekomplikowanej innymi
przypad∏oÊciami, nie ma cech gatunkowych. Oznacza to, ˝e jest podobny u wszystkich ssaków.
Podobieƒstwo przyczyn i objawów klinicznych pozwala wi´c na uproszczenie opisu przez
pomini´cie niektórych podstawowych wiadomoÊci, pod warunkiem odwo∏ania si´
do znajomoÊci podstaw patofizjologii wewnàtrzwydzielniczej czynnoÊci trzustki u zwierzàt
towarzyszàcych (2).
WÊród zwierzàt towarzyszàcych zaburzenia hormonalne trzustki wyst´pujà najcz´Êciej
u psów, z wyraênà predylekcjà do p∏ci. Psy samce chorujà dwukrotnie cz´Êciej ni˝ suki,
natomiast suki kastrowane oko∏o siedmiokrotnie cz´Êciej ni˝ kastrowane samce. Wed∏ug
statystyk z koƒca lat siedemdziesiàtych, poÊród endokrynopatii u kotów na pierwsze miejsce
wybija si´ w∏aÊnie cukrzyca, podczas gdy u psów plasuje si´ na drugim miejscu po hipotyreozie
(zestawienie na podstawie cz´stoÊci diagnozowanych przypadków endokrynologicznych
w klinikach amerykaƒskich). Relatywnie znacznie mniejszà wykrywalnoÊç cukrzycy obserwuje si´
u prze˝uwaczy, przy czym sàdzi si´, ˝e przebieg choroby jest u prze˝uwaczy l˝ejszy (1).
Cukrzyca u koni
PiÊmiennictwo na temat cukrzycy u koni jest bardzo skromne. Do niedawna w podr´cznikach
uniwersyteckich, w rozdzia∏ach omawiajàcych przemian´ cukrowà i rol´ insuliny w patogenezie
cukrzycy, brakowa∏o nawet odniesienia do faktu, ˝e choroba ta mo˝e wyst´powaç u koni, bàdê
sprowadzano do ogólnikowego stwierdzenia, ˝e – tak jak u krów, Êwiƒ czy owiec – cukrzyca
zdarza si´ te˝ u koni (1, 3, 4, 5, 6).
We wspó∏czesnych podr´cznikach pojawiajà si´ ju˝ kilkuwierszowe wzmianki lub krótkie
podrozdzia∏y poÊwi´cone problemowi cukrzycy u koni, lecz sà zwykle ukierunkowane bardziej
na patofizjologi´ choroby, ani˝eli na klinik´.
Odnotujmy dla porzàdku, ˝e wyspy trzustki konia zosta∏y dobrze poznane i wiadomo, ˝e tak
jak u innych gatunków zwierzàt udomowionych wydzielajà do krwi insulin´. Jej metaboliczny
efekt w organizmie jest podobny. Nie ma ˝adnych przes∏anek pozwalajàcych sàdziç, ˝e konie
na cukrzyc´ nie chorujà. Istniejàce informacje mogà zatem nasuwaç szereg uzasadnionych
pytaƒ, czy na przyk∏ad sporadyczne opisy przypadków cukrzycy u koni odpowiadajà liczbie
faktycznie diagnozowanych przypadków? Czy liczba opisanych przypadków odzwierciedla
rzeczywisty stan zachorowaƒ na cukrzyc´? Czy stan diagnostyki laboratoryjnej, w tym dost´pnoÊç
oznaczania insuliny we krwi sà adekwatne do potrzeb? Czy nie by∏oby celowe podejmowanie
badaƒ przesiewowych ukierunkowanych na wykrywanie przypadków podklinicznych postaci
cukrzycy koni?
To tylko kilka z wielu pytaƒ uzasadnionych zw∏aszcza okolicznoÊcià, i˝ wspó∏czesne
doniesienia rzadko nawiàzujà do cukrzycy pierwotnej (typu 1) u koni, a coraz cz´Êciej donoszà
o wykrywalnoÊci wtórnej postaci cukrzycy u koni (typu 2). W tym miejscu celowe jest rozwa˝enie
wspó∏czesnej klasyfikacji cukrzycy, która w przypadku zwierzàt towarzyszàcych jest adaptacjà
klasyfikacji rekomendowanej dla kliniki cz∏owieka.
Klasyfikacja postaci cukrzycy
Wed∏ug wspó∏czesnej terminologii i nazewnictwa zwiàzanego z cukrzycà, które ewoluuje
odpowiednio do rozwoju poglàdów na etiologi´ i patogenez´ cukrzycy, klasyfikacja cukrzycy
u ludzi rekomendowana przez Âwiatowà Organizacj´ Zdrowia jest nast´pujàca.
—
3
—
1. Cukrzyca insulinozale˝na
, w przebiegu której prze˝ycie pacjenta zale˝y od podawania
egzogennej insuliny. Jest to postaç nazywana
cukrzycà typu 1
(IDDM – insulin dependent
diabetes mellitus) lub cukrzycà m∏odzieƒczà.
2. Cukrzyca insulinoniezale˝na
, dawniej typu doros∏ych, a teraz nazywana
cukrzycà typu 2
(NIDDM – non-insulin dependent diabetes mellitus) lub
cukrzycà wtórnà
(niekiedy okreÊlanà
jako
typu S
– secondary). Dodajmy, ˝e okreÊlenie cukrzyca wtórna, zw∏aszcza w klinice
zwierzàt, bywa cz´sto odnoszone do hiperglikemii i obecnoÊci glukozy w moczu spowodowanej
chorobami gruczo∏ów wewnàtrzwydzielniczych. W postaci typu 2 pojawia si´ cz´sto tak˝e
insulinoopornoÊç, podobnie jak w stanach upoÊledzonej tolerancji glukozy (patrz dalej, pkt 3a).
Podanie insuliny egzogennej w przebiegu którejkolwiek postaci cukrzycy insulinoniezale˝nej
ma na celu monitorowanie i podtrzymywanie prawid∏owej przemiany cukrowej.
3. Cukrzyca wynikajàca z upoÊledzonej regulacji st´˝enia glukozy we krwi
wykrywana
jest testem tolerancji glukozy, stàd okreÊlana jest jako
stan upoÊledzonej tolerancji glukozy
(3a),
cz´sto w wyniku
nabytej insulinoopornoÊci
czy te˝ wykrywana podwy˝szonà glikemià na czczo
(wynik nasilonej glukoneogenezy), stàd okreÊlana jako
stan hiperglikemii na czczo
(3b).
4. Cukrzyca ci´˝arnych
. W odró˝nieniu od innych postaci dotychczas nie zosta∏a opisana
u zwierzàt. U ludzi oznacza cukrzyc´, która pojawia si´ w czasie cià˝y i mija po porodzie.
Diagnostycznie sprawa mo˝e byç skomplikowana w przypadkach uprzednio nierozpoznanej
cukrzycy przedcià˝owej (typów 1 lub 2). Wszystkie te postaci wymagajà kontroli metabolicznej
ci´˝arnych kobiet, nierzadko koniecznoÊci podawania egzogennej insuliny w celu zapewnienia
urodzenia zdrowego dziecka i zmniejszenia ÊmiertelnoÊci oko∏ourodzeniowej. Charakterystycznà
cechà przebiegu cukrzycy u ci´˝arnych jest stopniowy wzrost zapotrzebowania na insulin´,
stàd koniecznoÊç dostosowania dawki hormonu z ka˝dym kolejnym trymestrem cià˝y.
Z punktu widzenia epidemiologicznego i analityki diagnostycznej klasyfikowanie glikemii na:
glikemi´ cukrzycy, glikemi´ stanu upoÊledzonej tolerancji glukozy i glikemi´ prawid∏owego
stanu tolerancji glukozy (jak w pkt. 3) jest ma∏o czytelne. Dlatego próby po∏àczenia jednolità
klasyfikacjà klinicznych objawów i mechanizmów patogennych w tych stanach bywa krytykowane.
Wed∏ug Keena (7) okreÊlenie typ 1 powinno odnosiç si´ do zdefiniowanych etiologicznie
procesów, a nie do klinicznych cech cukrzycy. Keen zwraca uwag´, ˝e typy 1 i 2 to terminy
kliniczno-opisowe stanów, które mogà byç wywo∏ane odmiennymi mechanizmami patogennymi,
a wi´c z natury heterogennymi. Z tego wzgl´du uwa˝a, ˝e te postacie cukrzycy powinny
zostaç w przysz∏oÊci sklasyfikowane poprzez rozpoznanie ich etiologii. Podobne zastrze˝enia
podnosi w stosunku do kategorii cukrzyca ci´˝arnych. Natomiast uwa˝a, ˝e dla celów
porównawczych „glikemiczne” definicje cukrzycy nale˝y akceptowaç.
Krytyczna opinia Keena z 1985 r. zbie˝na jest ze wspó∏czesnymi wywodami Hamosa z 2002 r. (8).
Autor ten uwa˝a, ˝e klasyfikacja zbudowana na koncepcji rozpoznania etiologicznego,
w odró˝nieniu od wczeÊniejszej, bazujàcej g∏ównie na efektach terapeutycznych, powinna
obowiàzywaç. Jednak˝e w celu unikni´cia pomy∏ek akronimy IDDM i NIDDM powinny zostaç
zarzucone na rzecz u˝ywania wy∏àcznie okreÊleƒ typ 1 i typ 2. Typ 3 powinien obejmowaç inne
postacie cukrzycy, ale zdefiniowane etiologicznie. Termin cukrzyca ci´˝arnych mo˝e byç utrzymany.
PiÊmiennictwo weterynaryjne pos∏uguje si´ zwykle przedstawionymi elementami klasyfikacji
cukrzycy u ludzi. Mimo oczywistej celowoÊci w dà˝eniu do pos∏ugiwania si´ ujednoliconà
terminologià, istniejà obiektywne trudnoÊci pos∏ugiwania si´ nià, co wynika z banalnie prostej
przyczyny, jakà jest bardzo skàpa dokumentacja przypadków cukrzycy u zwierzàt gospodarskich,
a przede wszystkim u koni. Przeniesienie rozbudowanej klasyfikacji cukrzycy u ludzi na przypadki
cukrzycy u koni b´dzie mo˝liwe lub u∏atwione dopiero wtedy, kiedy b´dziemy dysponowali
dostatecznie du˝à iloÊcià definitywnie rozpoznanych przypadków, etiologicznie ró˝nych
postaci cukrzycy.
W odniesieniu do psów sprawa wyglàda proÊciej, gdy˝ ju˝ wiadomo, ˝e po∏owa zachorowaƒ
na cukrzyc´ daje si´ zakwalifikowaç do typu 1, cz´Êç do cukrzycy wtórnej, a cz´Êç odpowiada
typowi 2. U kotów, wed∏ug wczesnych ustaleƒ, przewa˝a cukrzyca typu 1 (9). Jak jednak
—
4
—
wynika z nowszych badaƒ, u kotów, podobnie jak i u ludzi, dochodziç mo˝e tak˝e do wystàpienia
cukrzycy typu 2 w zwiàzku z hormonopodobnym polipeptydem wysp trzustki, zwanym amylinà
(10). Amylina trzustki ma nie tylko zmniejszaç sekrecj´ insuliny, ale nasilaç insulinoopornoÊç.
W rezultacie jest czynnikiem, który mo˝e przyczyniaç si´ do wywo∏ania cukrzycy typu 2. Opis
zwiàzku amyloidozy z cukrzycà znaleêç mo˝na we wczeÊniej opublikowanym artykule (11).
Budowa insuliny koni
Czàsteczka insuliny wytwarzana jest w procesie wieloetapowym. Jest pochodnà d∏ugiego
∏aƒcucha peptydowego skróconego ostatecznie do 86 aminokwasów, zwanego proinsulinà,
który nie ma jeszcze dzia∏ania biologicznego. Dopiero czàsteczka insuliny z∏o˝ona z 51
aminokwasów jest biologicznie czynna. Tak samo jest u cz∏owieka i zwierzàt, a wÊród nich konia.
Czàsteczka insuliny zbudowana jest z dwóch ∏aƒcuchów. Jeszcze w fazie proinsuliny,
do pierwszego aminokwasu ∏aƒcucha A przy∏àczony jest ∏aƒcuch peptydu C. Krótszy ∏aƒcuch A
z∏o˝ony jest z 21, a d∏u˝szy z 30 aminokwasów; oba ∏àczà dwa mostki dwusiarczkowe.
Uwolnieniu jednej czàsteczki insuliny towarzyszy odszczepienie czàsteczki peptydu C.
Nie wykazuje on aktywnoÊci biologicznej, lecz jego obecnoÊç we krwi ma pewne znaczenie
w diagnostyce laboratoryjnej, gdy˝ nie cechuje si´ swoistoÊcià gatunkowà i ma znacznie d∏u˝szy
czas pó∏trwania we krwi od insuliny. W klinice diabetologicznej bywa oznaczany niezale˝nie
od insuliny. Ró˝nice w budowie samej czàsteczki insuliny wyst´pujà mi´dzy gatunkami tylko
w ∏aƒcuchu A, na krótkim odcinku obj´tym mostkiem dwusiarczkowym od aminokwasu 6 do 11,
jak przedstawiono na ryc. 1 (12).
¸aƒcuch A:
S
S
Gly
1
Ile
2
Val
3
Glu
4
NH
2
Glu
5
Cys
6
Cys
7
Ala
8
Ser
9
Val
10
Cys
11
NH
2
Ser
12
Leu
13
Tyr
14
NH
2
Glu
15
Leu
16
Glu
17
NH
2
Asp
18
Tyr
19
Cys
20
NH
2
Asp
21
S
S
Cys
7
S
¸aƒcuch B:
S
Cys
19
Phe
1
Val
2
Asp
3
Glu
4
His
5
Leu
6
Gly
8
Ser
9
His
10
Leu
11
Val
12v
Glu
13v
Ala
14
Leu
15
Tyr
16
Leu
17
Val
18
Gly
20
Glu
21
Arg-
22-
-Glu
-23
Phe
24
Phe
25
Tyr
26
Thr
27
Pro
28
Lys
29
Ala
30
Ryc. 1. Sekwencja aminokwasów
w czàsteczce insuliny byd∏a, wg Sangera (12)
Ró˝nice gatunkowe ∏aƒcucha A: w poz.:
8 9 10
Byd∏o
Ala Ser Val
Âwinia
Thr Ser Ile
Koƒ
Thr GlyIle
Cz∏owiek
Thr Ser Ile
Pies
Thr Ser Ile
Czàsteczka prekursorowa i insulina majà struktur´ podobnà do relaksyny i insulinopodobnych
czynników wzrostu. Homologia wyst´puje zw∏aszcza w obszarach N- i C-terminalnych czàsteczki
insuliny. Schemat pokazuje, ˝e ∏aƒcuch A insuliny konia ró˝ni si´ od ∏aƒcucha insuliny ludzkiej
tylko jednym aminokwasem w pozycji 9, a od insuliny Êwini podobnie tylko jednym aminokwasem,
równie˝ w pozycji 9. Natomiast insulina Êwini i cz∏owieka ma identyczny ∏aƒcuch A, ró˝niàc si´
jedynie ostatnim aminokwasem w ∏aƒcuchu B. Tak znaczne podobieƒstwo strukturalne ma
znaczenie w diagnostyce laboratoryjnej, gdy˝ stwarza mo˝liwoÊci oznaczania insuliny w surowicy
wszystkich wymienionych gatunków jednym rodzajem pomiarowego zestawu immunologicznego,
po wst´pnej walidacji metody.
—
5
—
[ Pobierz całość w formacie PDF ]