eysenck, Psychologia- jednolite magisterskie, obligatory, II rok, II semestr, psychologia różnic ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
- PSYCHOLOGIA - Teoria osobowoci EysenckaTeoria osobowoci H.J.EysenckaKoncepcja Hansa J. Eysencka charakteryzuje się daleko idšcšbiologizacjš, należy do tych teorii osobowoci, które majš statusteorii temperamentu. Według Eysencka osobowoć, to temperament iinteligencja. Jeliby więc usunšć z obszaru osobowoci inteligencję,pozostałby sam temperament. Choć Eysenck traktował osobowoć (zpominięciem inteligencji) i temperament jako synonimy, unikał jednakw swoich publikacjach pojęcia "temperament", mówišc zamiast tego o"osobowoci". W zwišzku z tym koncepcja Eysencka przedstawiana jestjako przykład biologicznie zorientowanej osobowociowej teorii cech.Organizacja osobowociOsobowoć, jak mówi sam Eysenck, stanowi "względnie trwałšorganizację charakteru, temperamentu, intelektu i właciwocifizycznych, które determinujš specyficzne sposoby przystosowania siędo otoczenia".Jednym z pierwszych celów, jakie postawił sobie Eysenck w swychbadaniach, była klasyfikacja zachowania, wydzielenie jego rysów itypów. W pracach Classification and the Problem of Diagnosis (1960),Experiments with Drugs (1963) oraz Fact and Fiction in Psychology(1966) Eysenck przedstawia schematy organizacji osobowoci, wktórych można wyróżnić cztery poziomy:poziom konstruktów teoretycznych (L1);poziom zjawisk, które można zaobserwować w eksperymentachpsychologii ogólnej (L2);poziom nawyków (cech) zachowania (L3);poziom postaw lub nawyków mylowych (L4).Poziom L1 dotyczy zjawisk niedostępnych bezporedniej obserwacji, wodróżnieniu od zjawisk z trzech pozostałych poziomów, które sš(upraszczajšc) bezporednio obserwowalne. Na tym poziomie spotykamysię z procesem pobudzenia-hamowania, który stanowi fizjologicznepodłoże ekstrawersji-introwersji (zob. niżej), ale jest pojmowanyjako "konstrukt teoretyczny".Wskaniki przewagi pobudzenia bšd hamowania możemy obserwowaćbadajšc wyniki konkretnych eksperymentów, jak np. warunkowanie, stanczuwania, reminiscencja, które stanowiš z kolei drugi z poziomóworganizacji osobowoci (L2). Zjawiska z poziomów L1 i L2 sšzdeterminowane przede wszystkim czynnikami o naturze biologicznej -inaczej - konstytucjonalnej.Zjawiska z poziomu L3 powstajš w wyniku interakcji czynnikówkonstytucjonalnych i rodowiskowych. Na tym poziomie organizacjiosobowoci mamy do czynienia z pojęciem ekstrawersji-introwersji,które jest nadrzędne w stosunku do rysów pierwotnych, takich jak:towarzyskoć, impulsywnoć, beztroska, itp.Zjawiska z poziomu L4 sš w jaki sposób zwišzane ze zjawiskami ztrzech niższych poziomów, jednak trudno powiedzieć, w jaki.W trzecim wydaniu The Strukture of Human Personality Eysenckzrezygnował z poziomu L4, tym samym Eysenckowski model organizacjiosobowoci uległ uproszczeniu. Ów uproszczony schemat zamieszczonyzostał poniżej, wykorzystano w nim przykład jednego z trzechpodstawowych wymiarów osobowoci - ekstra-introwersji.Wymiary osobowociNa podstawie wyczerpujšcych analiz czynnikowych danych uzyskanych zbadań psychometrycznych i laboratoryjnych, prowadzonych naprzestrzeni kilku dziesięcioleci na zróżnicowanych populacjach,Eysenck doszedł do wniosku, że struktura osobowoci jesttrójczynnikowa. Te trzy czynniki, traktowane jako wzajemnieniezależne, to: ekstrawersja (E), neurotycznoć (N) i psychotycznoć(P). Eysenck nazywał je często czynnikami nadrzędnymi,superczynnikami, a także typami osobowoci. Jak zostało to opisanepowyżej, struktura czynników jest hierarchiczna, a w ich składwchodzš czynniki pierwszego rzędu (pierwotne), które z kolei sšpochodnymi całej grupy skorelowanych ze sobš nawyków i aktówbehawioralnych.Charakteryzujšc ekstrawersję-introwersję, opisuje się zazwyczajbieguny tego wymiaru (kontinuum) albo inaczej - biegunowe typyosobowoci. Sanocki (1981) pisze:"Typowy ekstrawertyk jest towarzyski, posiada wielu przyjaciół,odczuwa potrzebę prowadzenia rozmów z innymi ludmi, nie lubinatomiast zajmować się czytaniem w samotnoci. Potrzebuje podniet zzewnštrz, działa pod wpływem sytuacji, w której aktualnie sięznajduje. Ogólnie uważa się go za jednostkę impulsuwnš i działajšcšbez zastanowienia. Lubi zajmować się działalnociš praktycznš.Zawsze posiada gotowš odpowied na skierowane pod jego adresemuwagi. Lubi zmiany. Nie przejmuje się nigdy zbytnio z powodudoznanych niepowodzeń. Jest optymistycznie nastawiony w stosunku doprzyszłoci. Lubi być w ruchu, wykonywać prace ręczne. Łatwo wpada wgniew, jest agresywny. Jego życie uczuciowe nie jest poddanekontroli intelektu i obowišzujšcych w danym rodowisku, powszechnieprzyjętych zasad współżycia. Freud powiedziałby, że ten człowiek wpostępowaniu swoim kieruje się przede wszystkim, lub nawetwyłšcznie, zasadš przyjemnoci.Introwertyk z kolei lubi zajmować się introspekcjš, woli raczejczytać ksišżki niż przebywać w towarzystwie, jest powcišgliwy,przyjaciół ma niewielu, a w ich doborze jest bardzo wymagajšcy. Wdziałaniu nie jest impulsywny, można by powiedzieć, że na co dzieńkieruje się maksymš: >>Sto razy pomyl, a raz zrób<<. Sprawy dniapowszedniego traktuje bardzo poważnie i lubi wieć uporzšdkowanytryb życia. Uczucia swe poddaje bardzo dokładnej kontroli. Zprzyjętych na siebie zobowišzań wywišzuje się sumiennie i zwykleposiada opinię człowieka, na którym można zawsze polegać. Dużš wagęprzywišzuje do wartoci etycznych. Jego stosunek do przyszłocizabarwiony jest pesymizmem."Mimo tego, że wród ludzi najwięcej jest ambiwertyków, czyli osóbmajšcych częć cech intro-, a częć ekstrawertywnych, Eysenckpowięcił im niewiele uwagi. Odpowiedni poziom ekstrawersji stanowi,według Eysencka, istotny warunek społecznego zachowania jednostki, atakże jej ewentualnej resocjalizacji. Proces wychowania isocjalizacji polega na warunkowaniu okrelonych zachowań i emocji. Uintrowertyków warunkowanie przebiega łatwiej, szybciej i silniej,dlatego uwarunkowanie okrelonych emocji i zachowań będziezachodziło u nich łatwiej i będzie bardziej trwałe niż uekstrawertyków.Neurotyzm jest wymiarem, na którego jednym krańcu znajduje sięstałoć emocjonalna (zrównoważenie emocjonalne), za na drugim -niezrównoważenie emocjonalne (neurotycznoć). Na okrelenieneurotyzmu używa się także terminów: wrażliwoć emocjonalna,chwiejnoć emocjonalna, emocjonalna reaktywnoć; jest on zwišzany zlękiem rozumianym jako "ogólny popęd emocjonalny".Osoby neurotyczne sš generalnie mało odporne na działanie stresu,ponieważ ich autonomiczny układ nerwowy jest szczególnie wrażliwy,co sprawia, że powstałe emocje sš silne i długotrwałe. Neurotycyczęsto uskarżajš się na nieokrelone dolegliwoci somatyczne, skarżšsię na cišgłe kłopoty, łatwo ulegajš nastrojom, sš drażliwi, skłonnido stanów lękowych i załamań nerwowych, podatni na depresję icierpišcy na bezsennoć. Eysenck zakłada, że neurotyzm jestkontinuum od normy do patologii. Wišże ten czynnik przede wszystkimz dziedzicznociš i biologicznymi cechami organizmu, lecz z drugiejstrony wskazuje także na znaczenie wpływów rodowiska, zwłaszczastosowanych we wczesnym dzieciństwie metod wychowawczych.Psychotycznoć to wymiar, którego jeden biegun opisujš takie cechy,jak altruizm, empatia i uspołecznienie, drugi biegun za opisujeprzestępczoć, psychopatię i schizofrenię. Osoby uzyskujšce wysokiewyniki w skali Psychotyzmu sš "zimne, bezosobowe, nie potrafišwspółczuć, nieprzyjazne, nieufne, dziwaczne, nieskore do wzruszeń,nieszczęliwe, antyspołeczne, bez wglšdu w siebie, z urojeniamiprzeladowczymi". Psychotyk, to "człowiek samotny, nie zważajšcy naludzi, często sprawiajšcy trudnoci, nigdzie nie zadomowiony. Możebyć okrutny i nieludzki, pozbawiony wszelkich uczuć empatycznych,całkowicie nieczuły. Bywa złoliwy w stosunku do ludzi, nawet doprzyjaciół i krewnych, wykazuje agresję, nawet do tych, którychkocha. Bywa także zamiłowany w dziwacznych i niezwykłych przygodach,nie baczšc na niebezpieczeń...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]