esi ef inwest informat 3, STUDIA UE Katowice, semestr I mgr, fir 1 testy, DI
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ryzyko a dochód
Ryzyko a dochód
P
R
Z
E
D
M
I
O
T
:
E
F
E
K
T
Y
W
N
O
Ś
Ś
Ć
S
Y
S
T
E
M
Ó
W
I
N
F
O
R
M
A
T
Y
C
Z
N
Y
C
H
3. Ryzyko a dochód
3.1 Istota, definicje i rodzaje ryzyka
Elementem towarzyszącym każdej decyzji, w tym i decyzji
inwestycyjnej, jest
ryzyko
. Wynika to z faktu, że decyzje opierają się
na prognozie co do przyszłych warunków działania, a nie na
informacjach pewnych.
T
e
m
a
t
:
Ryzyko jest to niebezpieczeństwo niezrealizowania celu,
założonego przy podejmowaniu określonej decyzji.
Ryzyko inwestycji
•
W działalności gospodarczej nieosiągnięcie celu może się wyrażać
nie tylko wystąpieniem straty lecz również niższym, niż założony,
wynikiem;
•
W przypadku procesu inwestycyjnego wiąże się to z
niebezpieczeństwem błędnej lokaty kapitału;
•
Owo niebezpieczeństwo ma najczęściej charakter mierzalny w
kategoriach probabilistycznych. Możliwe jest więc określenie np.
prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń, warunkujących
dzisiejszą decyzję;
•
Ta cecha odróżnia ryzyko od niepewności, która jest niemierzalna.
P
R
O
W
A
D
Z
Ą
C
Y
:
Wspomniane wcześniej
ryzyko inwestycyjne
dzieli się na dwa
rodzaje:
•
ryzyko sukcesu
: niebezpieczeństwo osiągnięcia efektywności
niezgodnej z założeniami projektowymi.
•
ryzyko płynności
: ściśle związane z ryzykiem sukcesu. Polega na
braku lub opóźnieniu wpływów z inwestycji.
d
r
i
n
ż
ż
.
Z
b
i
g
n
i
e
w
T
A
R
A
P
A
T
A
Z
b
i
g
n
i
e
w
.
T
a
r
a
p
a
t
a
@
i
s
i
w
a
t
.
e
d
u
.
p
l
h
t
t
p
:
/
/
t
a
r
a
p
a
t
a
.
s
t
r
e
f
a
.
p
l
Hasło do materiałów na stronie WWW podaje wykładowca !
1
2
.
Ryzyko a dochód
Ryzyko a dochód
Przykład 3.1.1
Załóżmy, że dysponujemy 5-cio letnią obligacją o wartości
nominalnej 10000 zł z odsetkami płaconymi corocznie w wysokości
10%. Diagram przepływów gotówkowych dla tej obligacji
przedstawia Rys. 3.1.1.
Zakładając stopy rynkowe na poziomie 10% cenę obligacji
P
0
liczymy
jak zaktualizowaną wartość wszystkich wpływów gotówkowych,
czyli:
Ważną
cechą ryzyka (i niepewności) jest ich dynamiczny i
ekonomiczny charakter
. Wyraża się to w następujących faktach:
•
niepewność i ryzyko wzrastają wraz z wydłużeniem horyzontu
czasowego inwestycji, czyli wraz ze wzrostem czasu
zaangażowania kapitału;
•
inwestor podejmujący decyzję inwestycyjną związaną z większym
ryzykiem, może więcej zyskać lub więcej stracić niż w przypadku
decyzji o niższym ryzyku;
•
ryzyko ma swoją cenę, która zależy od rodzajów ryzyka i metod jej
ustalania; z uwagi na tę cenę mówimy o inwestycjach mniej lub
bardziej bezpiecznych, czyli o mniejszym lub większym ryzyku.
Z punktu widzenia inwestora można rozpatrywać trzy rodzaje
zachowań wobec ryzyka :
•
preferowanie ryzyka i jego skutków;
•
neutralność wobec ryzyka;
•
niechęć (awersja) do ryzyka i jego pomiaru.
5
1000
10000
∑
=
P
=
+
=
10000
0
(
+
0
i
(
+
0
5
i
1
W przypadku, gdy stopy procentowe zmniejszą się do poziomu 8%
wartość
P
0
wyniesie:
∑
=
5
1000
10000
P
=
+
=
10798
.
0
(
+
0
08
)
i
(
+
0
08
)
5
i
1
wpływy
10000
+
1000
Źródłem ryzyka decyzji inwestycyjnych
podejmowanych na
podstawie wyniku rachunku są trzy grupy czynników (Rys. 3.1.2):
•
makrogospodarcze (stan gospodarki, inflacja, polityka monetarna
itp.);
•
mezogospodarcze (związane z analizą sektorową, np. stopień
innowacyjności sektora, jego energochłonność, mobilność itp.);
•
mikrogospodarcze (związane z analizą sytuacyjno-finansową
przedsiębiorstwa).
1000
1000
1000
1000
czas
0
1
2
3
4
5
P
0
=10000
wypływy
Rys. 3.1.1
Diagram przepływów gotówkowych obligacji 5-cio letniej o wartości nominalnej 10000 zł, o
odsetkach corocznych w wysokości 10%.
Rodzaje ryzyka:
Ryzyko systematyczne
jest
wywołane ogólnymi warunkami
gospodarowania (rynkowymi, społecznymi, politycznymi, prawnymi)
i dotyczy wszystkich rozpatrywanych projektów, przy czym
poszczególne projekty mogą wykazywać różną wrażliwość na
czynniki tego ryzyka.
Ryzyko specyficzne
dotyczy konkretnych projektów, a nawet
ich wariantów, tzn. może być charakterystyczne tylko dla danego
wariantu i może nie mieć żadnego znaczenia dla innego wariantu przy
rozpatrywaniu tego samego projektu inwestycyjnego.
zaś gdy stopy procentowe wzrosną do 12%
P
0
wyniesie:
∑
=
5
1000
10000
P
=
+
=
9279
.
1
0
(
+
0
12
)
i
(
+
0
12
)
5
i
1
Widać więc na powyższym przykładzie odwrotną zależność ceny obligacji i
rynkowych stóp procentowych. Zmiana stóp procentowych powoduje zmiany
ceny obligacji (instrumentu o stałej stopie procentowej), czego wynikiem jest
występowanie zdefiniowanego wcześniej ryzyka inwestycyjnego
.
3
4
Ryzyko a dochód
Ryzyko a dochód
Źródła ryzyka
Ze względu na kryterium efektywnego doboru projektu
inwestycyjnego wyróżnia się ryzyko:
a)
finansowe;
b)
operacyjne.
Ryzyko finansowe
rozpatruje się najczęściej w kontekście
ryzyka kursowego oraz ryzyka stopy procentowej.
Ryzyko kursowe
(
foreign exchange risk
) jest to ryzyko
przeniesienia straty z tytułu posiadania np. przez bank otwartej, nie
zabezpieczonej pozycji walutowej na skutek niekorzystnego ruchu
kursów walutowych.
Ryzyko stopy procentowej
(
interest rate risk
) to możliwy
wpływ zmian stóp procentowych na dochody i wartość netto
jednostki. Ryzyko stopy procentowej pojawia się, kiedy kapitał
podstawowy i odsetkowe przepływy pieniężne, zarówno bilansowe,
jak i pozabilansowe, mają różniące się terminy wyceny. Wielkość
ryzyka stanowi funkcję wielkości i kierunku zmian stopy procentowej
oraz wielkości i terminów zapadalności niedopasowanych pozycji.
Ryzyko operacyjne
związane jest ze zmianami w strukturze
aktywów, tzn. ze zmianami elementów majątku trwałego i
obrotowego. Ryzyko to wynika ze stopnia wpływu zmian sprzedaży
na kształtowanie się zysku operacyjnego. Wpływa więc na
niepewność przyszłych zmian cen surowców i wyrobów końcowych,
zmian technologii produkcji, konkurencji, aktywności marketingowej
i preferencji konsumenta itp.
czynniki
makro
czynniki
mezo
czynniki
mikro
Rodzaje ryzyka
w ocenie
inwestowania
Ryzyko:
Ryzyko:
- projektu
inwestycyjnego
- przedsiębiorstwa i
właścicieli
Ryzyko:
- finansowe (kursów
walut, stopy
procentowej)
- operacyjne
- systematyczne
- specyficzne
Rys. 3.1.12
Źródła i rodzaje ryzyka w ocenie projektu inwestycyjnego
Ze względu na
kryterium skutków decyzji inwestycyjnej
w
globalnej strategii przedsiębiorstwa możemy wyodrębnić:
a)
ryzyko projektu inwestycyjnego;
b)
ryzyko przedsiębiorstwa i jego właścicieli.
Ryzyko projektu inwestycyjnego
wynika ze skali trafności
założeń technicznych i ekonomiczno-finansowych tego projektu.
Większe ryzyko towarzyszy realizacji inwestycji nowych, a mniejsze
– inwestycji modernizacyjnych.
Ryzyko przedsiębiorstwa i jego właścicieli
zazwyczaj nie jest
takie samo jak ryzyko inwestycji.
Ryzyko przedsiębiorstwa
zależy
od relacji między korzyściami osiągniętymi z realizacji danego
projektu inwestycyjnego, a korzyściami związanymi z
eksploatowaniem majątku będącego w dyspozycji tego
przedsiębiorstwa.
Ryzyko właścicieli
kapitału
jest związane z
ryzykiem systematycznym i ich skłonnością oraz preferencjami do
lokaty kapitału w różnych firmach.
3.2 Zarządzanie ryzykiem finansowym
W krajach wysoko rozwiniętych dla celów analizy, ograniczania
i zabezpieczania się przed ryzykiem, rozwinęła się dyscyplina „
risk
management
” służąca zarządzaniu ryzykiem.
Zarządzanie ryzykiem finansowym
w instytucji polega na
projektowaniu i wdrażaniu struktury czasowej przepływów
pieniężnych w celu osiągnięcia pożądanego poziomu ryzyka.
5
6
Ryzyko a dochód
Ryzyko a dochód
Metody zarządzania ryzykiem:
1.
metody korygowania efektywności projektu inwestycyjnego
-
polegają one na korektach wybranych parametrów rachunku
efektywności inwestycji i tzw. narzutach procentowych;
2.
analiza wrażliwości i progu rentowności
- polega na zmianach
różnych rodzajów nakładów i efektów będących elementami
rachunku oraz na wyznaczaniu dla przedsiębiorstwa wartości
krytycznych związanych z realizacją danej inwestycji. Narzędzie,
które służą do tych analiz to: próg rentowności, okres zwrotu
zaangażowanego kapitału, margines bezpieczeństwa. Wynikiem
metody jest ocena wartości krytycznych wariantów inwestycji;
3.
metody probabilistyczno-statystyczne
- szacowanie i pomiar ryzyka
metodami rachunku prawdopodobieństwa i statystyki
matematycznej. Chodzi przede wszystkim o szacowanie
oczekiwanej wartości zdyskontowanej netto (NPV);
4.
metody operacyjne (w tym teoria gier)
- stosuje się w warunkach
niepewności wcześniej zdefiniowanej.
3.3 Miary ryzyka rynkowego
Kluczowym elementem procesu zarządzania ryzykiem, jest
pomiar owego ryzyka.
Służą temu tzw. miary ryzyka rynkowego, klasyfikowane w trzech
kategoriach :
•
miary zmienności
(
volatility measures
);
•
miary wrażliwości
(
sensitivity measures
);
•
miary zagrożenia
(
downside risk measures
).
Miary zmienności
odzwierciedlają zmiany finansowych cen lub
stóp zwrotu. Z reguły bierze się pod uwagę rozkład cen (lub stóp
zwrotu) i wyznacza miary rozproszenia tego rozkładu.
Miary wrażliwości
odzwierciedlają wpływ pewnych zmiennych,
zwanych czynnikami ryzyka na ceny (lub stopy zwrotu).
Miary zagrożenia
odnoszą się do pomiaru możliwych
niekorzystnych odchyleń od oczekiwanych wartości (cen lub stóp
zwrotu).
Instytucją regulującą i nadzorującą zarządzanie ryzykiem
finansowym
jest Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego (
Basle
Committee on Banking Supervision
). W skład tego organu wchodzą
przedstawiciele banków centralnych i instytucji nadzorujących system
bankowy z dwunastu krajów świata. Najważniejszym dokumentem
Komitetu Bazylejskiego była tzw. Bazylejska Ugoda Kapitałowa
(
Basle Capital Acoord
) z 1988 roku, której autorzy skoncentrowali się
na ryzyku kredytowym. W roku 1996 opublikowana została
najważniejsza poprawka tej ugody, uwzględniająca ryzyko rynkowe.
W 1999 roku środowisko finansowe otrzymało do konsultacji dwa
dokumenty: pierwszy dotyczył modelowania ryzyka kredytowego, zaś
drugi jest propozycją dokumentu mającego zastąpić starą ugodę
bazylejską.
3.3.1 Wprowadzenie
Definicja podstawowych pojęć: stopy zwrotu, oczekiwanej stopy
zwrotu oraz rozkładu stopy zwrotu.
Stopa zwrotu
określa dochód przypadający na jednostkę
zainwestowanego kapitału i wyraża się wzorem:
R
=
(
W
t
−
W
t
1
)
+
D
(3.3.1)
t
W
−
gdzie:
R
t
– stopa zwrotu akcji osiągnięta w
t
-tym okresie;
W
t
– wartość (cena) akcji w
t
-tym okresie;
D
t
– dywidenda wypłacona w
t
-tym okresie.
Przy stopach zwrotu, do opisu niepewności stosuje się podejście
wynikające z rachunku prawdopodobieństwa. W podejściu tym
rozważa się tzw.
rozkład stopy zwrotu
. Upraszczając, rozkład stopy
zwrotu są to możliwe do osiągnięcia stopy zwrotu oraz
prawdopodobieństwa ich osiągnięcia.
7
8
−
t
t
1
Ryzyko a dochód
Ryzyko a dochód
Przykład 3.3.1
Rozważany jest zakup akcji spółki A. Eksperci określili pięć
możliwych scenariuszy stanu gospodarki w przyszłości, a zatem 5
możliwych stanów rynku. Oszacowali również stopy zwrotu akcji
spółki A w każdym z możliwych scenariuszy oraz
prawdopodobieństwa zrealizowania każdego scenariusza. Wyniki
zawiera tabela.
Syntetyczną miarą dochodu, którą wyznacza się na podstawie
rozkładu stopy zwrotu jest tzw.
oczekiwana stopa zwrotu
(
expected
return
):
∑
=
m
R
=
p
i
R
⋅
(3.3.3)
i
i
1
gdzie:
R
– oczekiwana stopa zwrotu;
R
i
–
i
-ta możliwa wartość stopy zwrotu;
p
i
– prawdopodobieństwo osiągnięcia przez stopę zwrotu
i
-tej
wartości;
Tabela 3.3.1
Dane do Przykładu 3.3.1
Możliwy stan
i
Prawdopodobieństwo
p
i
Stopa zwrotu
R
i
(w %)
m
– liczba możliwych do osiągnięcia wartości stopy zwrotu.
1
0.1
40
2
0.2
20
Przykład 3.3.2
Weźmy pod uwagę akcje spółki A, której rozkład stopy zwrotu
został przedstawiony w Tabeli 3.3.1. Wyznaczyć oczekiwaną stopę
zwrotu z akcji spółki A.
3
0.3
10
4
0.3
4
5
0.1
-20
Interpretację graficzną danych zawartych w Tabeli 3.3.1 przedstawia
Wykres 3.3.1.
Po podstawieniu do wzoru (3.3.3) wartości z Tabeli 3.3.1 otrzymamy:
R
=
0
.
1
⋅
40
%
+
0
.
2
⋅
20
%
+
0
.
3
⋅
10
%
+
0
.
3
⋅
4
%
+
0
.
1
⋅
(
−
20
%)
=
10
.
2
%
Rozkład prawdopodobieństwa stóp zwrotu akcji spółki A
g
0,4
Gdy nie ma możliwości uzyskania informacji o rozkładzie stopy
zwrotu, do oszacowania wartości oczekiwanej stopy zwrotu można
wykorzystać dane historyczne tzn. stopy zwrotu zrealizowane w
przeszłości. Na tej podstawie szacuje się oczekiwaną stopę zwrotu
według wzoru:
0,2
∑
=
1
n
R
=
⋅
R
(3.3.4)
n
0,0
t
1
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
Wartości możliwych stóp zwrotu
Wykres 3.3.1
Wykres rozkładu stopy zwrotu zawartego w Tabeli 3.3.1
gdzie:
R
t
– stopa zwrotu z akcji zrealizowana w
t
-tym okresie;
n
– liczba okresów, z których pochodzą dane.
9
10
[ Pobierz całość w formacie PDF ]